lundi 30 novembre 2015

ÑEM LAM


ÑEM LAM

Di nla kobol ñem lam ni bal le hala a yé jam li nut a mboñ ni nyemede i boñ longe, i nok mut numpe ngôô, i gwés mut wé libôk kikii nyemede. Hala a yé mut a nok mandutu ma bôt bape wee ngoñ le mandutu mé. A gwéhék ki hôla.

Ñem lam Hilôlômbi i ñyamb mayoo inyuu hala nyen a yé konangoo. Mut a nhémle Hilôlômbi ndi a béégag mambén méé, Hilôlômbi a ñunda nye ñem wé lam. Hala nyen Hilôlômbi a bi boñ bôt ba kôba i gwét ba bé jo i ngog lituba ni i bôt ba bé gwés le ba jôp i base i baôm mbom isi. Kikii Hilôlômbi a nhôla bôt ba kôba i yémbél i gwét bini, a ti bôt ba kôba nkoñ ni lihat li yé mu biték bi. A ti bo yi ni pék le ba ôô bisélél gwap, le ba bañ bee gwap, le ba sal bijek gwap ndi ba nuñul bissélél gwap, bee gwap, maog map ni bijek gwap ni nkoñ hisi. Ingéda mut a ñôô bisélél gwé, a mbañ bee gwé, a nsal bijek gwé ndi a a nyog maog mé, i mut nu a yé ngwélés. Hilôlômbi a bi gwés loñ mee, a unda ki yo ñem wé lam.

 

 

Yaônde, 28 matumb 2015

Nkam Pondi Pondi

                                                                                     http://antoinepondipondi.blogspot.com

 

 

HIOL


HIOL

Di nla kobol i buk ini ni kal le hala a  yé i unda libak li maséé i su woñ ni liyibil nyo inyuu i pémés kiñ ingéda jam li nôlha.

Di nla ki kobol i buk ini ni kal le hala a yé linyañgal masoñ ni bédés kiñ maséé i unda mahak ma ñem inyuu jam li lam u nok, u nhégda tole u ntehe. Jon u nok le : i mut nu hiol i ntjél nyuu. Hala wee mut a nnol ngandag inyuu  jam li lam a gwé.

Hiol  hi nla ba ngandag mintén. Hiol  maséé hi yé ni hiol maéa. Hala wee banga hiol bé i . Hala wee i jam li li  ta bé jam li  maséé ndi jam li ndutu. jon u nok le : pinda ñem, hiol masoñ. Hala wee mu a ñunda we masoñ méé ndi a mbén we a nyañ we nyoo ikété ñem i ke bisu.

 

Yaônde, 28 matumb 2015

Nkam Pondi Pondi

                                                                     http://antoinepondipondi.blogspot.com

 

 

 

KILA


KILA

Hala a yé ngim mbén i i nsonga we i boñ ngim jam, i ntuga we i gwel ngim jam i ke ni bisu. Kikii hihéga u gwé kila i bijek hala a nla ba ngim kon ndi ba nsônga we i je ngim bijek i ke ni bisu. Ibale u hôs kila wee u ntamba i jam u gwé le u mboñ.

Ngim bikila bôt ba kôba ba bi yigle man mee gwo bini lee:

 1) Ba njô bé mim ingéda jop li yé i ngii;

2)  Mange a naña bé libila;

3)  Mange a nyén bé i ti mimañ mi bôt ;

4)   Mim i pa i njôp bé ikété ndap, bôt ba nyééne;

5)  Muda a bé je bé binuga bi yé i mbak ;

6)  Muda a bé pot bé i ti bôlôm ;

7)  Muda a ntém bé soñ;

8)  Munlôm a mpot bé maéa a ñee ;

9)  Mut a mbép bé nlal le majô mé to sôgôl wé a tééne ;

10)  Mut a nidba bé nyemede;

11)  Mut a nhol bé ndap juu;

12)  Mut a nke bé yag mbombog moo nso;

13)  Mut a nlôô bé i mbus ntôô mut (i yii i yééne tole i téé bitédéé);

14)  Mut a noñ bé hua juu;                                                                                                                                         

15)  Ngama ôa i yé kila;

16)Ba nlep bé binan likund juu.     17)Ba nkal bé nwet mbai le tiige.                                                                           

Dingônôg di tane bé i yañan mbai. Jon u nog le, kila hilôba i tane bé i yañan mbai. Hala wee u nlama neebe i boñ mam u nkop bôt ba yañan mbai tole i yañan loñ ba mboñ. Inyu hala nyen u nlona bañ bilem bi bi nténga bo.

Yaônde, 08 matjel 2009

 Nkam Pondi Pondi

http://antoinepondipondi.blogspot.com

MAHÉÑHA MA NGÉDA


MAHÉÑHA MA NGÉDA

 

               Ngéda di nyodi i kék sép le di njôp i kék hikañ, u ntehe boonge ba ñyoode kikii manga momede ma ñyoode i wom. Yon u nok le babôk manga hanyen ngim makon i nene bo ndôn, waa, kôhôl, nhoñbe i ke bisu. Yak mbembi yada i nhôñ yon ba nsébél le njoi. Mahéñha ma ngéda ma nene i bôdôl i sôñ matjel i pam i sôñ matumb. Sép i gwé sôñ maye sép, libui li ñyéé, kondoñ ni matjel. Hala yé sôñ ina. U nyil mahéñha ma ngéda le nop a nno, ngéda i nsune i mbus lék i témb i bôdôl.

 

 

Yaônde, 28 matumb 2015

                                                                         Nkam Pondi Pondi
http://antoinepondipondi.blogspot.com   

BATÉÉDA HOÑOL


BATÉÉDA HOÑOL

Bôt ba bi bôdôl tééda hoñol yap ni boña wap, ngog, mabam, mapep, bikaat, nko i ke bisu.

I len ini bôt ba nléba le ba nla tééda hoñol yap ni mbogog manwin (informatique). Hala a mbat mbog pék (logiciel) i i nyi nomba yanga tole litjee ni nomba yada. Hala a nlona libañ minledek mi taafel (disques durs). Minledek mi taafel mini minsal ni keilibog (ordinateur). Yon i yé hoñol mbogog manwin (mémoire informatique) minledek mi taafel mini nwon mi yé i ndes manwin (internet). U yé u yibil ndes manwin nyen u ntehe hoñol i matibla, i likot masangô, i manoñ, i mbén, i base i ke bisu. I hoñol ini i yé i ntéédaga i ond i ndes manwin (nuage informatique). Ngim biiñngin yon i ntééda hoñol kikii bo google , amazon, facebook, apple i ke  bisu. I hoñol ini i yé bifôtô gwoñ, manwin moñ, liyééne li keilibog yoñ, hoñol yoñ i ke bisu. Biiñngin bini gwo bina bi yé i loñ Amérika. Jon to u nsas fôtô yoñ, matila moñ nledek taafel i ntééda gwo(i keilibog tole i nsinga i woo). Ndigi loñ i Chine yon i nsal bé ni google, amazon, facebook ni apple. Ndi i bale bo ond i ndes manwin  i nlék wee hoñol yoñ i nimil. Yom u nlama yi, yo ini le ond i ndes manwin i ngwélél ngandag linyuma. Biiñgin bini bi ntééda hoñol yoñ, bi yé bakén ba biloñ, hala wee bi nôgôl mambén ma loñ yap, yom yokiyo i ntuga bé bo i pémés hoñol yoñ i ti yo to njee. B’a ngim loñ i nlama ti hoñol yé loñ i pe inyuu tééda yo ? I loñ i ngwés tééda libak jé li ngwélés i nlama jo sañ  i bana ngandag moni inyuu i yi tééda nledek taafel le hikii nwi mi  tan i nlama heñel nledek taafel. Taafel bitidii (DVD) i nom jôm li nwi ndi to u ngwélél i pe. Jon i kei u ngwélél i ba tik kei (original) ndi u bulus i mam u ntééda bitaafel bipe. Ngim bôt tole ngim biloñ bi nyéñ i nip tole i tjé hoñol i ngim mut, i ngim biiñngin tole i ngim loñ i pe i ke bisu.

Bôt ba kôba bon ba nkal le: yi yon i yé mut. Hala wee i mut batééda hoñol yé ba nla pémés i yom i bak nye ntéédaga nyen a nla bép woo i tôl le a yé ngwélés.

            Yaônde, 27 mpuye 2015

NkamPondiPondi

http://antoinepondipondi.blosgpot.com

MAOG


MAOG

Maog ma yé soso bañnga. Moni mi ngandag bon ba loñ mi nke i sômba maog. Ngandag bon ba loñ ba nwo inyuule ba nyo maog. Jon Hilôlômbi a bi ti bôt ba kôba mbén bisu i Ngog lituba yon i nkal le : man mee  a jee  bañ bijek, a nyo bañ maog ma loñ i ñane nye tigale a yila nkol i loñ i.

 

            Ingéda  maog  ma nkahal téñnga mut i pes i mbôô wéé, a nlama yi le nyemede nyen a nla tjél nyo maog.  Ingéda mut a nyo maog, a nnog mane ndi a nyi bé le a yé i sagal mbôô wéé. Ingéda mut a nyo maog, maog ma mbet nye i ño, ma mbôdôl sal minsinga mi minkañ nwéé to a nleñba ndigi ndék matôi ma maog. Inyuu ngim bôt ni inyuu ngim mangéda maog ma nla boñ mut le ñem wéé i ta bé ñwee, maog ma nla boñ mut le a nyam, maog ma nla boñ mut le a nhoñol le ñemel ndi ki a nke béhilo i ke bisu. Inyuu i yi le maog ma nkahal tamba minsinga mi minkañ mi mut hala a yoñ soso ngéda. Ibôdôl bibéé bi niñ, mut a ngwés lihua, bebek hala a yé nseñ le mut a hol, le mut mut a nihbe mam ma niñ. Ndi yom di nyimbe yo ini le mut a bi pohol le lihôô maog  jon li nkile inyuu yéé ni yak bilok bi  nsañ . Ndi bôt ba kôba ba bé nyo bé maog tjagatjaga .  Ba    bé béé minkol mi maog. Jon ingéda  u nyo maog, u nlama badba le u mboñ kii . Inyuu bon boñ, bôt ba lihaa, mawanda moñ, bilôg  bi nsoñ, u nlama kal nson i maog noñnaga ni tamba maog ma ntamba mbôô i mut binam. U wo bañ nyuu inyuu i yis mut le maog ma nla tibil kikii bee  i ngim ma ngéda ndi u meya mo, u yi le maog ma yé soso bañnga. Inyuu hala nyen ibale bo ndi u mbôdôl nyo maog, u nlama bôdôl badba. U nlama yi le ibale bo ndi u nyo hikii kel tômblô iba i maog i kose ni  kôgôô hala we u nyo 23 ma lida ma liumb i ngim nwi. Jon u énél bañ mut numpe le a nyo maog , u tinde bañ mut numpe le a nyo maog  ibale bo ndi a ngwés bé nyo maog , u nlama bana bineene tole malép ma bitatam  i ndap yoñ inyuu i ti nkén mut a nlo i pôdôs we. Mut kôba nye : bijôñ ni bijôñ  bi ôñôl    i nkok. Hala wee u noñ bañ béba liboñog  li jam . U tééda le : maog ma nlel bé ñem. Jon ingéda u mboñ jam wee u nkôôba i boñ jo.


 

Yaônde, 24 hilônde  2000

                              Nkam Pondi Pondi 


 

dimanche 1 novembre 2015



 
Ngôôba Béba
 


Di nlakobol i bukini ni kal le hala a yéngôñ mut a gwé i boñ béba. I jam lini jon li mboñ le mut a nsela ni Hilôlômbi  inyuule Hilôlômbi a gwé bé ngôôba béba.

Ingéda mut a nyi le i yom a mboñ tole i jam a mboñ li yé  béba hala a mboñ nye le a nyi longe hala wee njel i nke yak Hilôlômbi. Hala a yé kunde mut a gwé le a nla tep i njel i nke yak Hilôlômbi. Hala wee a mpohol i yi Nu a bé, Nu a yé, Nu a nlo ni Nu a ba. Hilôlômbi a yé i boga ni boga. Jon litep njel i nke yak Hilôlômbi hala a yé i pohol i njel i nkena we i niñ i yé i boga ni boga. Inyuule ane i Hilôlômbi ya yiba homa nyensôna ni nom i boga ni boga.

 

 

                                                                       Yaônde, 12 mpuye 2015

NkamPondiPondi

                                                              http://antoinepondipondi.blogspot.com

 

 

ÑAÑNGA


ÑAÑNGA

         Di nla kobol i buk ini ni kal le hala a yé i yi  nsongi i bôt. 

Nseñ i ñañnga i yé i yi libim li bôtli yé i ngimbum, ngimndapbôt, ngimlitén,  ngimmbai, ngim loñ i ke bisu inyuule hala a nla hôla i témbeemalép,  i sal bijek, i séñminloñ, i oñmandap ma matiba, i oñbiiñgin, i sôñmbaiyoñ, nkoñ woñ, loñ yoñ i ke bisu.

Bôtbakôbaba bé añtjôdôtndi tobantitjomôi. Jon ibale mut wada a nyiñba i nsongi hala a ta bé longe inyuulewañ i ta bélinyañ. Hala wee mutnyensô a yé nseñlinyañ li bôt. Ndiñañnga i nlamabéyilisbôtnsolanombainyuulemut a yé hégél i Hilôlômbi. Jon ñañnga i nlama ke i njelmahol ma loñ.

 

 

Yaônde, 21 mpuye 2015

NkamPondiPondi

http://antoinepondipondi.blogspot.com

 

HOÑOL


HOÑOL

         Di nla kobol i buk ini ni kal le hala a yé ngim jam tole ngim mam boña a ñunda we to ti we i bigda.

Hoñol i nla ba le u nokngimyom, u ntehengimyom tole u nôgdangimyom.Ngimhoñol i yé le i nom bé, i pe i bakle  imbatngimyigil tole ngim jam tôbôtôbôingéda u nyi kii i yé.  

Hoñol i maange i nselanihoñol i mañmutinyuulehoñol i maange i nenengandagingéda a nok mam. Biun bi mboñle mut a nlamabanambaninyuu i nigilkeimondondihoñol yé i nsalngandagingéda jam li tôbôtôbôli bi gwélali lintihbanye. Hala a nlôlminkañ mi boña mi mi un le biyihne bi nhoohabé tôla nwo. Inyuumaangeititigiminkañ mi boña mi nañag bé longe le biyihne bi hoo tôla minkañnwominsônajonhoñol i maangeingéda a ntihbangimyom, a nlamatihba i yom i ngandagngéléinyuu i téédayo i boñawé.

Hoñol i mbôdôl i yimbe, litéédaniliyoñngim jam tole ngim mam boñaa nti we i bigda tole boña a ñunda we i pémés i yomboñawoñ a ntééda. Kikiihoñol i yénkabakhalakinyenhikiihoñol i yé i wéhomaikétéboña. 

 

 

Yaônde, 21 mpuye 2015

NkamPondiPondi
http://antoinepondipondi.blogspot

LIBIE


LIBIE

Di  nla kobol i buk ini ni kal le hala a yé mahoñol tole   linôgda mut a gwé le i jam lini li téésép, i jam lini  li yé  kunde, i jam lini li nla bôña tole li nla bé bôña i ke bisu.

         Di nla ki kobol i buk ini ni kal le hala a yé yi mut a gwé le a nyi ôtmahoñol ni nyemede, mut likenge hala wee libak li nu a nyi  yônôs jam, nu a nyi gwel nson i ke bisu.

         I buk ini le libie yonba nsébél ki le yi i nkoñ tole yi i loñ. Hala wee i yom tole i jam ngangadbôti nyi le li nlamabôña, i njel i yonbanlamanoñi ke bisu. Hala wee  i  yi ini imbat bé le u nkei sukuluinyuui bana mambôgi tole i yi kaat le ndi u yi ngandag mam ma niñ. Jon u nok le: likengeli jis li nke bé kôp. Hala wee liyiboñ jam li limbôñambamba li mbat bé ngimsukulu. Unogokki le :u yi bé lipompahge, u bénge bé maô ma ngwo ?

 

 

Yaônde, 30 matôp 2015

NkamPondiPondi

http://antoinepondipondi.blogspot.com

GWEL NI KONANGOO


GWEL NI KONANGOO

 

Di nla kohol i buk ini le gwel ni kal le hala a yé i boñ ngim jam, ngim nson i ke bisu.

Di nla kobol i buk ini le konangoo ni kal le hala a yé i nôgôl mut ndutu hala a yé i hôla nye mu i ndutu i.

Gwel ni konangoo bi nene i ngéda u niiga boonge le ba yi mam ma hôla bo i ba bôt, le ba nañ, le ba yi nseñ bie, hala wee ba bel bie inyuu i boñ le bitatam bi nla hôla bôt inyuu mbôô wap nlélém  ni tjai di bie. I tjai di bie di nkwo ni bitatam bi nkwo bôt ba nhéya tjo inyuu i boñ le homa nu a ba mapubi. Mapubi ma ma mboñ le bôt ba tehe lama. Mapubi ma nkéñ ngim makon. Ndap sukulu i nlama pôp. Baudu ba nlama nogop ngélé yada i ngim kel bititigi gwobisôna, ba nlama haba mbod i mpôp. U nlama niiga bo i bana mahoñol ma ñwee.

 

 Yaônde, 04 mpuye 2015

 Nkam Pondi Pondi

                                                                http://antoinepondipondi.blogspot.com

 

 

 

 

 

 

 

ADNA


ADNA

 

            Di nla kobol i buk ini ni kal le hala a yé i ad yom yada ni yom i pe le bi yila ngim yom yada. Di nla ki kobol i buk ini le adna ni kal le hala a yé nôgla ni kiha ntôñ wada. Inyuu kii adna i yé nseñ ? Adna  i yé nseñ inyuule ingéda hikii mut a niñ i yé pes, a nyi bé i yom i ntagbe yak maaisañ.Jon u nok le : wada a kol mbada ,  ibaa ba kol nhôôlak.

 

Adna i yé nseñ téntén ingéda ndutu tole ingéda i boñ soso jam. I yom i yon bôt ba kôba ba bi kal le :u yik, u jik, li has ndigi we. Jon munlôm a yé a adba ni mudaa le mam ma niñ ma yémbél bañ bo, le ba yila ndigi yom yada.  Inyuu hala nyen libii li ñat munlôm ni mudaa. Inyuu hala ki nyen bôt ba kôba ba bi bot yum inyuu minson mi nwom.Jon u nok le woo wada u nkañ bé jomb. U nogok ki le : njok yada i nkwés bé lién.

 

Ndutu yon i nyis mut jam. Ndutu yon i nti mut mahoñol méé ni i mam ma niñ  ma ngwel nye. Jon u nok le :diséé di baa di bi kwo i bee, ndi ba bot liwanda.

 

Ingéda ini bôt ba édi, ba nkona ngôô. Mut a nla habé boñ maaisañ béba. Jon u nok le : manyuñ i ngii sa, u nje bé nges tôdô.U nogok ki le : bo a manyuñ éé, u bénge mbus.Adna i yé nseñ inyuu lihaa li bôt,ndap bôt, litén li bôt  ni inyuu ngim  loñ bôt. Ingéda lihaa li nôgla. Ndi adna i i nke i ndap bôt, i nke litén jap, litén li, li ntjé bé ndi li nom. Litén li, li mbéna kotba i ôô pék.Jon u nok le : nom i yé kikii liké li njel ndi ha bé kii i téé makôô i njel.

 

Koñ lôla i ñunda bés le, litén li, li édi bé, la tjé inyuule mapanga ma moni ma njôp homa nyensôna.Ma njôp mayi ma mbog, i base, i gwéha, i nyemb, mintuk, i sukulu, i ane i ke bisu. Litén li édi li ntep ndigi baôma ba loñ yap i nlôñ i tuk mbañ ba nyil litén yap. Jon u nok le : lôs i tane bé i huñguu mis.

 

Yom koñ lôla i ñunda ki bés, yo ini le manwin ma ntjama ni nkoñ hisi wosôna. Ingéda litén li édi, li nimis bé mayi mé ma mbog, hop wé, libak jé, basé yé, biték gwé, lem yé i ke bisu. Jon u nok le diuuna di yé di kotba, ndi di puuwe, ndi di sés njok. Ingéda litén li édi, litén li li yé ngwañ. Litén li li mbana ngandag  moni ni bigwel moo, yak litén li niñ, li nyiba  ni matén mape. Niñ litén li li ntjama ni nkoñ hisi. Mut mu litén li a nla ane loñ i bôt litén li, li niñil inyuule litén li, li nyila ngim ndémbél inyuu matén mape. Hikii yom i gwé ño.Jon u nok le dinoo di moo di kôli bé .U yi  le, ibale bo  mbôgna a nkwo, wee nyôl u nkwo.I ngim litén, hikii mut a gwé i wé nseñ ndi i yom i lona nyemb i ba bé jam.

 

Ba nyil banga litén ingéda li mboñ bé i nlélém ihôha ngélé ibaa. Jon u nok le :hipa hada, mbek ibaa, wee u yé jôñ. Ingéda litén li édi, njel matiñ ma bikéhene i nhas bé nye, to njel matiñ ma kokse, to njel matiñ ma nyunga, to njel matiñ ma lôg Ngomin i ke bisu. Mimpémba mi bôt mi ngwé litén li édi, yak bôt ba yi ni pék inyuule hala a yé kimasoda le lisañ li bôt li nyén ni adna. Hala a yé  longe ni maséé. Jon u nok le : linyañ li yé matat ma ntômba. Ingéda litén li édi, ibale bo li bak minkôm, li nyila kunde to i mbus mbôgôl nwi ingéda mban u yé . Jon u nok le :yôi a kal njéé, nye a njéé kéé béngba ibale  bo ndi u mbéngba bé, kindba. Masoda ni nu a ntééda biniigana ndi a kenek hi hokok. Jon u nok le : adna i yé ngui.Adna i nlona minson ni lipémba.

 

 

  Yaônde, 01 njéba 1998

                                                                                 NkamPondiPondi

  http://antoinepondipondi.blogspot.com