dimanche 29 mars 2015

LINYOI


LINYOI

I nso ngéda linyoi  li ngwel mut a nsal ngandag tole ingéda a nke hilo. Minsôn mi nlet nwomede, we bé nyen u nkôôba, u nla habé nyingis kôô to jô nyuu, u nok njôhge ngandag. U nla hoñol le ñem a ntelep we. Di nla kal le minsôn  mi mamnda ngim homa nyuu inyuu ngim ngéda. Hala a yé libak li homa nyuu a mboñ hituruuturuu inyuu ngim ngéda.

      Yom i mboñ le minsôn mi mamnda i yé ions calcium i nke ngandag minkañ mi minsôn. Ion i yé ibot i gwé linyuma. Minsôn mi ntémb mbôô ingéda calcium yé i nyon. Gwom bi nlona calcium bi yé tétén milik ndi yak bitatam kikii bo tômatô, puma, janga. Mut a nla ki bana linyoi inyuule minsôn mi gwé habé malép ma kôli ni nye. I mbat le  a nyo malép. Ibale bo minkañ mi nsal bé longe hala nyek a nla lona linyoi inyuule minkañ  nwon mi mbegee linyuma.

       B’a mut a nla bana linyoi i homa ñem? Minkañ mi minsôn mi mbén le ba nyunguu nwo. Hala a nhôla ñem le matjél ma nyon ingéda ñem u mbép. Jon mut a nla bé bana linyoi i homa ñem.

 

Yaônde, 12 kondoñ 2015

                                                                                       Nkam Pondi Pondi

 


 

 

 

 

NJÔHA

 

Di nla kobol i buk ini le njôha ni kal le hala a yé jam li nnôhla, jam li yé yemel i ke bisu. Njôha i nla ba ni hop mut a mpot tole i titii a ñôt tole matila a ntila i ke bisu. Njôha i nhôla bôt le ba kwel, le ba nôgla maben i ke bisu. Njôha i nla ti bôt makénd, i nla kandal bôt nyuu i ke bisu.Mut a nla kal mut numpe nledek jam ikété njôha. Minjôha mi yé ni sega bôt. Jon u nok le : Njôha u ta bé le bôô nyo. Hala wee ngim mam i yé le ba nlama bé pot to tila ibale bo ba njôha. Hala wee hikii yom bé to hikii jam bé yon i nla ba yom to jam li minjôha. Jon u nok le: Ngôs nye likôyôp i nwaa kikii maboñ.

 

 

Yaônde, 12 kondoñ 2015

                                                                      NkamPondiPondi

BIYIHNE


BIYIHNE

Di nla kobol i buk ini ni kal le hala a yé i boñ le mut a nok ni yi ngim jam i ngwéla, ngim jam i mpôda, ngim jam i mbôña, niñ i ngim mut, nson i ngim mut. Hala a nla lôô ni i njel i emble nkuu mahop, i bénge nkuu bitidii, liañ mapep ma nwin, liañ ndesmanwin, li añal ni bôt bape i ke bisu.

Ngim bôt tole ngim biloñ bi nyéñ biyihne. Jon u nok le : ngwégwét mam lôg Basangén a ba ke i jo gwét biloñ, a yi bé gwo ndi a yik mankanda. Hala a yé mut bôt ba nyis mam.

Biyihne bi lam bi yé yak biyihne bi be bi yé. Jon mut a nlama bé hémle hikii jam ba nyis nye. Jon u nok le : u nup tju, u unda bé linubul, wee u nup i tjibi. Ndi mut a nlama bé lep to yan i yom ba nyis nye. Jon mut kôba a kal le: jôñ mut i loona ntet ka.

Ngim biyihne i nla ba le i sôli. Hala a mboñ we le u yéñ i bana gwo. Jon u nok le: man kaa a noga hee? Wee a mbada.

Lelaa u nla gwés ni boñ le biyihne gwoñ u yis gwo ngandag bôt? U nlama yi tep bibuk ni ngéda. Jon u nok le : hinoo ntombga hon i nhéya pos i nwii. U nogok ki le: jam u mbôôña  longe jon li nkap kel. U nlama ki yi tep bisélél inyuu biyihne gwoñ.

Text Box: Yaônde, 08 hikañ 2014
                   Nkam Pondi Pondi

http://antoinepondipondi.blogspot.com
Biyihne gwotama bé gwon bi nyis mut jam. Yak ñañ, tjémbi, ngan, dingangana ni bipe.

 

LITÉMB YAK HILÔLÔMBI


LITÉMB YAK HILÔLÔMBI

 

Di nla kobol i buk ini le témb ni kal le hala a yé i ke i homa u nlôl.

  Di nla kobol i buk ini le témb yak Hilôlômbi ni kal le hala a yé i kônde leege biniigana bi Hilôlômbi inyuu i kil hi kokok. Jon litémb yak  Hilôlômbi li nti we nsañ, gwéha, suhul nyuu, yi ni pék inyuule u nkon Hilôlômbi woñi, li nti we pék i ôô bisélél gwoñ, yi ni pék inyuu i bañ bee gwoñ , pék i sal bijek gwoñ, pék i nuñul  bisélél gwoñ, bee gwoñ ni bijek gwoñ ni nkoñ hisi, yi ni pék le mut a yé longe inyuule Hilôlômbi  nyen a bi heg nye, pék ni yi inyuule Hilôlômbi i mam a mboñ ma yé longe, li nti we libak li ngwélés, li mboñ we le u ntehe mapubi ma Hilôlômbi,yi ni pék i yi bok niñ yoñ, litémb yak Hilôlômbi   li nti we pék i ngwélél mambén ma Hilôlômbi, li ti we sôkbôk maséé inyuule  Hilôlômbi a yé NU A BÉ,  NU A YÉ, NU A NLO ni NU A BA.

 

Yaônde, 05 kondoñ 2015

                                                            Nkam Pondi Pondi


 

 

MASOOHE MA NWI YONDO


MASOOHE MA NWI YONDO

 

Isañ mbai a bé a kot mboda yé inyuu i ti Hilôlômbi mayéga inyuu bilonge bi mam a mbôñôl bo i nwi mbog. I mbus a mbat Hilôlômbi le a kôp bo nsañ ni gwéha inyuu nwi yondo u mbôdôl, a kôp sôkbôk maséé inyuu mut wé libôk ni longe i mut libôk, a nsoohe Hilôlômbi le a kot bôt le ba yi le gwelna gwelna bileñ bi nyôl ni nsañ i mahoñol map.

 

Base i sôkbôk i nniiga bés le mut a nsoohe Hilôlômbi ni nyuu yé ni mahoñol mé le Hilôlômbi a unda nye maliga inyuule maliga ma Hilôlômbi ma yé mapubi ma nom.

 

Isañ mbai a bé sugus masoohe mé ni kéne i ngén ini le : ngiinda hibee i hi jek batôle. Hala wee a mal ti mam mé Hilôlômbi.

 

 

 

Yaônde, 04 kondoñ 2015

Nkam Pondi Pondi

dimanche 1 mars 2015

TJIIMBE


TJIIMBE

      Ingéda mut a nhép, jôl jé li nyon ni mbuluk. Inyuu i kéñ le i  mbuluk ini i kee i yam mayoo mandjel ma lihép nyen mahuu ma jôl ma nsal nson. Ma gwé dipog di mpémés ngim nkame ba nsélél le mucus tole morve (libom) i ngwel libim li mbuluk li yé i ngoa. I mbuluk ini i nke hisañ i bon ba mom. Hisañ hi nkok, hi mpôôna mo ndi hi pémés  mo. Ndi i nla pam le ngim dikét di yé mbôm tole di yé i babaa dipog. Dikét di mbuluk dini di nla bé yégle nwii  mi môl. Hayen nyuu yés i nyéñ i pémés  tjo ni njel tjiimbe. Hala a yé i pémés ngoa ni ngui i nyo ni i jôl. Mut a nla tjiimbe ngélé yada tole ngandag ngélé inyuu i pémés mis ma mbuluk mi yé yédék. Ndi i ngéda mi nnai mut a nlama hem jôl nyemede inyuu i nés nwi mi jôl ni bisaha. Inyuu hala nyen u nok le :tjiimbe i nkédna ni nsul. Hala wee mam imaa ma ngwéla keñge yada , ntôñ wada, ngem yada.

 

                                                             Yaônde, 29  libui li ñyéé 2014

                                                                         Nkam Pondi Pondi
                                                    http://antoinepondipondi.blogspot.com

GWÔÔ


GWÔÔ

1) Bambôlô     Þ    mbôlô

2) Banyanya   Þ    nyanya

3) Bisiñli          Þ    siñli

4) Diboda        Þ    iboda

5) Dindola       Þ   ndola

6) Dinsand      Þ   nsand

7) Manyogi     Þ   linyogi

8) Masôô         Þ   lisôô

9) Mboma       Þ   mboma

 

          Gwôô bi ntehe bé mintol ndina ni manyogi ?

          NGOBOL : Hala wee ibale ngwélés i ntehe bé liyééne  ndina ni nkol.

 

 

Yaônde, 02 dipos 2014

                                                                    Nkam Pondi Pondi


 

HOP BINUGA


HOP  BINUGA

1)  Hibaa njéé  hi nséha

2) Hikwayi  hi nkwai

3) Kembee  i mbégél

4) Kôi i nkom

5) Lolo i nlond

6) Ngôi i ñim

7) Ngôs i nlond

8) Ngwo i mbôs

9) Njéé i nkônd

10)  Njok i mbam

11)  Nkongo i mbégél

12)  Nlôm kôp a ñoñ

13)  Nyoo i ñoñ

14)  Pagi i mbam

15)   Singi i nyiñla

 

                                                                     Yaônde, 14 libui li ñyéé 2014

                                                                         Nkam Pondi Pondi

                                                    http://antoinepondipondi.blogspot.com

 

 

 

 

 

NDAP HILÔLÔMBI


NDAP HILÔLÔMBI

 

I yé ndap niñ , ndap i nleege bôt,  ndap i nkot bôt. I ndap ini nseñ wé i yé le i lôôs we hémle  Hilôlômbi, u kôs biniigana bi Hilôlômbi. U yi nseñ i nigil ni bôt bape ni nseñ likoda li bôt. Ndap Hilôlômbi i yé sukulu,ndap bôt ba nyi likap. Ngeñ i ntôdôl bé ingéda kel i ñye , ni nogop, ñwee mahoñol, u yi le u nlama je inyuu i bana ngui i ke i sal nson, i mbus u nje i kose u noye, i mbus buga jop u nkônde sal, je i kôkôwa u nti Hilôlômbi mayéga inyuu bilonge bi mam a mbôñôl we i kel ini, u nke i nañi mbus jopop.

 

          Ndap Hilôlômbi i yé homa manyii, i bôt ba njôp i ndap yé ba nlama bé hôya hala. I bet ba nkena ni tat ndap Hilôlômbi ba nlama kôhna Hilôlômbi maséé.

 

Ndap Hilôlômbi i yé ndap mut a nigil ngim yé niñ. Mut a yéñ i bana ngim nseñ inyuule a nkena to tat to jôp i ndap Hilôlômbi. Njômbi hikii mut i yé le a bana biniigana bi Hilôlômbi. Hilôlômbi a yé gwéha,  a nti we sôkôk maséé inyuu i boñ le  u yi le niñ i yé maséé ni ndutu. Jon Hilôlômbi a yé Batunpék  a yé mal yi, a yé ki Béndélmandum.

 

 

                                                                     Yaônde, 14 libui li ñyéé 2014

                                                                         Nkam Pondi Pondi

                                                    http://antoinepondipondi.blogspot.com

 

 

 

HÉMLE HILÔLÔMBI I NTI BOTÑEM


HÉMLE HILÔLÔMBI I NTI BOTÑEM

 

         Di nla kobol i buk ini le hémle ni kal le hala a yé le, u nhoñol le  ngim yom tole ngim nañ bi yé mbale , bi yé ntiig le njel mpénda i yom i to i ñañ u, i tabé .Di nlakal le hémle i yé lineebe  le u mbat bé mbadga yokiyo. Jon u nok le: hémle i mpa dikôa inyuule hémle i nti we botñem, i  nti we mapide, i nti ki we ngui i boñ ngim jam to i niñ u neebe le u niñ.

Di nla kobol i buk ini   le Hilôlômbi ni kal le a gwé liyééne, jon ba nsébél nye le libôk li nkumdum, a bak ki mut. A nla om mbu wé mbog yosôna. Won ba nsébél le  Njombongo. Kikii Hilôlômbi a yé mut, a ngwés i bôt ba ngwélél nye, a yé maséé ni bihégél gwé, a mbén béba ni bisat. Jon ba nsébél nye le Sukmak. Hilôlômbi a  bi yis bôt ba kôba jôi jé inyuu i tibil yi nye. Jon  hala a yé longe le u yi jôi li Hilôlômbi ndi u yi ki gwébél jo. Inyuu. Hala nyen Ba nsébél nye le Béndélmandum. Hilôlômbi a yé Bayemlikok hala wee a nla yémbél mam momasôna, nyen a nyi mam momasôna. Jon ba nsébél nyé le Mal yi. Ba séblag ki nye  Batuupék. Bôt ba kôba ba bé yi le Hilôlômbi a ntôn  ni bo jon ba bé yugyana nye nduñ yap yosôna inyuule a yé Mal mam. Nyen a nti niñ, nyen a nkit le i len ini a nyoñ we. Jon ba nsébél nye le Pot li mal. Tole Hônd kéna. Nyen a nsayap i nwet a ngwés inyuu hala nyen u nok le njee a ngwal nu man. U nok ki le, ba og bé nsaaibag. Jon Hilôlômbi a yé Mal kal. Nyen a bi yémbél i bôt ba bé jôs bôt ba kôba gwét i Ngog Lituba le ba jôp i base baôm mbom isi. Jon ba nsébél nye le Nwet ngui yosô. Jon u nok le: u nôñlag mabal , u nyo bé nsuk lép. Hala wee u bénge bañ maboñog ma bôt tigale u boñ bé longe. Jon u bôdôl ni Hilôlômbi. U ba bañ ngog baagene inyuu maaisoñ to mut woñ libôk. U tam bañ yom i maaisoñ, u ke bañ maaisoñ njôñ, u nip bañ. Ingéda  jam li mboñ we, u bénge ibale bo we bé nyen u yé ni njom. U téénga  bañ yik mudaa to man nyuu inyuule  Hilôlômbi  nyen a ntat bo. Jon ba  nsébél  nye le Nwet mbog. U  yi  lômbôl   Hilôlômbi mam moñ, a kôble we. Nyen a bi bot  libii li  muulôm ni mudaa le ba bana matam. Jon ba nsébél nye le Nheg matén. Hilôlômbi a bi gwés bôt ba kôbôl jon a bi ti bo yi ni pék le ba ôô bisélél gwap, le ba sal bijek gwap, le ba ba kunde ibale bo ndi ba ngwélél mambén mé. Jon ba nsébél Hilôlômbi le Kimaltjai inyuule maliga mé ma yé nlélém tjai di tjai. I mam   a  mbôn a nyônôs mo. Ngéda  Hilôlômbi i ta bé ngéda mut jon ba nsébél nye le Hañngaa. Jon we nyen u yéñ Hilôlômbi.  U kon bañ woñi. Inyuu  i mam mana momasôna  nyen bôt ba kôba ba bé kal le Hilôlômbi a yé i ñem i hikii man mee. Jon ba nsébél  Hilôlômbi le Nu a bé, Nu a yé, Nu a nlo ni Nu a ba. Maboñog moñ ni mahoñol moñ mon ma yis we Hilôlômbi.

 

Di nla kobol  i buk ini le botñem ni kal le hala wee u nhoñol le wa kôhna  ndimbhe ni i jam u mbemb. Hala wee u mpide ngim  yom, hala wee mapide moñ u mbemb mo ni ngim mut inyuule u nyéñ manjel momasôna u ntehe bé ndimbhe ni wemede jon u nigbe ngim mut tole ngim yom. Yom u nlama yi, yo ini le, libôm li njiñnge li ha bé yom.   Inyuu  hala nyen u nlama bé bii niñ yoñ i moo ma mut binam. U nlama  yéñ i sélés boña woñ, le u niñ ni pék, le u sal ni moo moñ. U nlama yéñ ndi wa léba  i  njel u nlama noñ. U nlama ba mut mban. U yi ni le mut a modob a nla bé kôhna jam. Jon u nok le: koo i nje bé i édi.  Ingéda u nheñ ni wemede u nla bana botñem le ni mahôla ma Hilôlômbi wa pam i homa u ngwés ke. Jon u kenek u lalal a yémbél ntôndôô liké. Mut a yé a ba a gwé botñem le kikii a nañ, a bii, a bot mboda. Mut a yé a ba a gwé botñem le, ingéda a kôhna mambôgi, a léba nson. Mut a yé a ba a gwé botñem le, a bumbul i yom a nsal. Mut a yé a ba a gwé botñem le, binoode bi mam a mboma, a yémbél mo. Mut a yé a gwé botñem le, ibale a yé nkol, a ba ngwélés mut. Mut a yé a ba a gwé botñem  le, a bana nkus inyuu i yibil sabe nyunga. Mut a yé a ba a gwé botñem le, a bañ bee inyuu mbôô wé. Mut a yé a ba a gwé botñem le, a yoñ ane inyuu i lona mahol i loñ yéé i ke bisu. Yom u nlama yi, yo ini le, ibale bo ndi u gwé habé botñem, wee niñ i mal we.

 

Hémle Hilôlômbi i nti botñem. I botñem ini i ta bé botñem i mut binam. I yé ngui Hilôlômbi a nti mut a nhémle nye i pes i mbôô wé minsôn ni i mbu, ngui i pes nson, ngui i nlaa yidis wemede le u ke bañ i nkoda jel, le u jôp bañ manjel i bôk mambén  ma Hilôlômbi, le u ke bañ biyôglô bi mam i ke bisu. Hilôlômbi a nti we ngui i gwés niñ ni i ba i niñ, i yi bok mam moñ, i yi bégés ni ti Hilôlômbi lipém li kôli ni nye. Ngui Hilôlômbi i mboñ we le u bana bôdôl ñem ni wemede ingéda u nhémle Hilôlômbi.

 

 

 

Yaônde, 27 maye sép2014

Nkam PondiPondi

http://antoinepondipondi.blogspot.com