jeudi 30 mai 2013
LEM LOÑ
Di nla kobol i bug ini le
lem ni kal le hala a yé i bana ngim liniñik. Jon u nog le a nlem hala. Hala wee
lem yéé i. Di nla ki kobol i bug ini le lem ni kal le hala a yé maông ma gwé
njom. Jon u nog le : we ngi wo, u tañ bé lem.
Lem loñ hala a yé tik mam i mbôña noñnaga
ni matéyag ma loñ. Kikii hihéga : sôble i man, lio man jôi, likwee, libat
mudaa libii, likop ndandi, libambal mbog, liôm tuk gwét, liemble mambôgi i kel
majôna i ke bisu. Lem loñ i yé libogog li mam kikii ma nlama gwéélana bo maéa,
bo lisem nkoñ, bo ndumb, bo kikii ba nlama kwak (ngwaaga), bo kikii ba nyégla
bum i ke bisu. Munlôm a haba bañ mbot mudaa to mudaa a haba bañ mbot munlôm,
mudaa a nlémle bé hikuu, mudaa a ntjo bé môngô, mudaa a naña bé ndumb, mudaa a
mpot bé maéa.
Mut kôba a bé naña ngand ngwo inyuu i
ti Hilôlômbi mayéga inyuu bilonge bi mam a mbôñôl nye i ngim nwi. Bôt ba kôba
ba bé naña ngand ngwo hikii nwi ni ngand mabumbul ma gwôô. Bôt ba kôba ba bé gwélél
ngind mang inyuu i ti mam map Hilôlômbi ingéda sôñ i nta tole i kel ngand ngwo.
Ingéda u mboñ mam moñ ni njel lem
loñ, u yi le u nkônde hémle Hilôlômbi. Inyuu hala nyen u nog
le : kiñ loñ i yé kiñ Hilôlômbi.
Yaônde, 05 mpuye 2013
Nkam
Pondi Pondi
http ://antoinepondipondi. Blogspot.com
samedi 4 mai 2013
Bilonge bi mam bi Likubé
Likubé
li yé longe je inyuumbôô i nkéñéé man, maange, nhôôlag mut ni mañ mut.
Likubé
li gwéngandahisona B jonlikubé li nhôlañem le i sal longe yak minkañ.
Munukikiilikubé li gwéndék bas hala a mboñnye le a jôs let nkañ i matjél ni
minkañ mi matjél mi yé i boña. Inyuuhalanyenboña a nsal longe. Likubé li
nhôlamatjél lemahindinyuu mut i ngwés bé ma mpaminyuu i boñ le mut a konbañkon
mbit nuga to nutmabonga ma nyuu. Ingédabikôyôp bi matjee bi matjél bi ta bé
ngandaglijelikubé li nhôla i bana hémoglobine inyuumatjél.
Bombo
i nlôllikubé i nhômlonge i nyuumuti
nyayéleintibémutkonbombo. Yak ni le libim li bombo lilelbañbalalbandamba.
Likubé
li nlahôlambômnla le i sal longe, le mut a keneg longe libee, le yak hisañ hi
kogoobañnye.
Likubé
li nlahôla mut le a waaôtsigainyuulelikubé ligwégwom bi
mboñ mut le a banabañngôngsiga. Inyuuhalanyenlikubé li yé longe tatam.
Yaônde,
22 matôp 2013
NkamPondiPondi
http://antoinepondipondi.blogspot.com
LITUT LI MBUS KIÑ
Di
nlakobol i bug ini le litut ni kal le hala a yélitam li mahoñ.
Di
nlakikobol i bug ini le litut ni kal le hala a yénuduk i homa e.
Litut li mbuskiñhala a yéyom i u
nlabéhéyandi i yé we ha i téñngagaki we.
Ingéda u nog le: e i ngwaabenebélitut ,hala wee mut
a nlabéneneinyuule a gwélitut. Mutanlabébanalipéminyuulea
gwélitut. Ndimut a nihbembegeeyéeto iñétlelaa.Inyuu hala nyen mut
a yéñ le a ba bañ litut li mbus kiñ. Hala wee a yéñ le a jôñôpbañni jam jé. Hala a yékimasoda le mut a gwébéyom
i anlabéhéyandi i bag nye ha, i téñngagakinye.
Yaônde,
22 matôp 2013
NkamPondiPondi
INYUU KII DI NHÉMLE I YOM DI NHÉMLE ?
I bôt ba nigil liaa,
kei i nia ti we nwi u liaa, ba nyis bés le hala a nlel hikôô hi hidun hada hi
nwi le nkoñ i bi gwéé.
Ntén hégél i bisu tole mintén mi bihégél bi
bisu bi béé minsola mi bihégél bi gwé pog.I mbus, bi bi yila mintén mi bihégél
bi gwé bipog. I len ini bipes bi dimamana bipog bi niñ di bibebela ba nléba, bi
yé ntéédaga ikété nwind biték di gwé didun di tan di nwi, bihégél bi gwé bipog
bi gwé didun di baa ni mbôgôl bôô i
nwi, binuga bi bisu bi gwé mbôgôl samal dikôô di nwi, binuga bi gwé ño ni binam
bi gwé mbôgôl tan dikôô di nwi. Yom di nyi yo ini le bihégél gwobisôna bi bi
pam bé i nlélém ngéda.
Bihégél
bi mondo bi bi nla niñ ni masoda ma sehge hala wee i bet ba bé lôs tole
makenge, ba bi Iôôs bilem gwap mboda yap. Yak i homa bihégél bi bé niñil i bi
hôla ipe i la kônde ba i niñ inyuu kônde bôl.
Ibale
bo ndi u nyoñ jis, u nléba le ngim binuga i niñ ikété lép, i gwé 24 ma mis kikii bo méduse. Binuga bipe
bi gwé bé libim li mis lini i pam bi bi gwé mis imaa tole jada. Hikii ndek munui
nlona longe jam i pam liada li nlanga jis ni malémôke ma jis. Hala a mboñ le
mapubi ma mbol homa wada. Hala a bi bôña ki ni ñem ni mapabai. Ngim binuga ñem
wap i gwé ndigi hôk yada, bipe ñem wap i gwé hôk ibaa i pam binuga ñem wap i
gwé hôk ina. Mut binam ñem wé i gwé hôk ina.
Inyuu hégda mbén lisehge,
niñi bi bôdôl ni dimamana di bihégél, i mbus ha tjobi di malép, i mbus yap
binuga bi nla niñ ikété lép ni hisi, binuga bi niñ hisi,i mbus yap kôi i pam i
mut.
Gwal
i nhôla ngim bihégél le bi laa niñ to ibale bo bi tabé lôs. Hala a nla bôña ni biyin
bi bihégél bi bi ntep balôm bap ba ba gwé bilonge bi biyoyoma bipog(gènes) bi nlôl mangôdô
ma manum (spermatozoïdes).
Hala wee lem i nlôl i gwal. Jon u nog le, man
ka bibaba(bikoo) kikiinyañ. Hikii yom i nniñ i gwé ngim lem (bôt kii binuga
kii bie).
LELAA
NGIM NTÉN HÉGÉL I NYILA NTÉN HÉGÉL I PE?
I jam
lini li nla ndigi bôña ni mabén ma nlôôs bilem bi nlôl i nkañ bi gwom bi niñ ni
libag li gwom bi nkena i jam lini. Yoyoma i pog (gène) yon
i ñane ni unda ngim lem. Yoyoma i pog i nla heñla. Hala a
nla lôl ni diyimbil
(enzymes) di di nsal bé nson wap kikii yôha kel. Jon u ntehe njok
hobi i bi nimis mabal mé. U nléba le ñyéé u gwé 96% diyoyoma bipog bi mut, ngwo
i gwé 75% diyoyoma bipog bi mut, ngim bie bi gwé 33% diyoyoma bipog bi mut.
Yoyoma i pog i nla unda bés kikii ñem i nhéñha le ñem i ibag i gwé hôk yada i
bana bihôk bibaa ndigi inyuule yoyoma i pog i mboñle ñem u bana hôk yada i nhéñha.
Di
nsugus i nkwel wés ni kal le boña
mut nyen a nhôla i nog malo ma mut i nkoñ hisi. Hala wee boña
mut nyen a gwé niñ i mut, yi ni pék
Yaônde, 29 hilônde 2008
Nkam
PONDI PONDI
http://antoinepondipondi.blogspot.com
Inscription à :
Articles (Atom)