mardi 7 décembre 2010

Liens videos

http://www.youtube.com/watch?v=MhuUZhkaSjg
http://www.youtube.com/watch?v=SiHNzckqZMY
http://www.youtube.com/watch?v=U7PSMzSkvJY
http://www.youtube.com/watch?v=e-6uHPCQeVk
http://www.youtube.com/watch?v=H4p10EnLGgQ
http://www.youtube.com/watch?v=SdJNv9-ZXh8

MANGÉN MA HOP


1) Hinuni hi ngwiina makôô, mut a ngwiina i nyo

NGOBOL : I mam di mpot mon ma nyelel mahoñol més

2) Hinuni hi hop hi ñoñ bé jumbul

NGOBOL : Mut hop a yé ndigi mut yengi

3) Hop u nlôl bé bebee

NGOBOL : U nlama tibil emble mut to a nyob bibuk inyule i mam a mpot, ma nlôl nye i ñem

4) Hop u tabé likoñ

NGOBOL : Ingéda ba ôm we buk, u nlama kôhle nyuu inyule buk i nola bé

5) Hop bayi jam u nom bé

NGOBOL : Nkwel u bôt ba nnonga i nke bé nonog

6) Ñyéé u kal muda : nye nyo woñ won wa nôhla man woñ

NGOBOL : Ngandag hop i mbéna lona lisanda

7) Pot ni boñ mam ma imaa

NGOBOL : Hala wee i mam mut a nhan, a nyônôs bé momasôna

8) Sadga a kal yôi, nye u tebek bie u nkindbana

NGOBOL : Hala wee mut a nsômbôl kal we le u yoñ yihe ni nye, u tôgbe bañ nye

9) Nyo u tabé hot le u kéé u kee

NGOBOL : Mut a nlama bé pot, le a pot ndigi, a yééne

10) Ñañ mbe u nkola bé ni mim pa

NGOBOL : Béba ñañ i nla tjé li mut, u nlel manola

11) Ñañ u ta bé joo li ngôlôñ

NGOBOL : Ingéda bôt ba nkwel, ba nlama tiigana bebee

12) Ñañ, manyañ le lilagle

NGOBOL : Ingéda mut a nkwel ni bôt, i mam a mpot ma yé le mayôña kikii lilagle ingéda a nwo

13) Ñañ, nkôô kwede

NGOBOL : U añle mut wada jam, wee u nkal nye le a bôag jo

14) U gwés bé muda hop, u yénég nkol

NGOBOL : Bôdaa bobasôna ba nla hop

15) To me yéne mbé soñ, me agdege ndigi

NGOBOL : Hala wee ma pot ndigi maliga, to ba nhan me nyemb

16) Ba nkéndél bé mbôl i hañngaa

NGOBOL : Ngim mam i yé le ba mpot bé mo i mbamba

17) Mut nyo a nimil bé 18) Manyañ mbadga a nhel bé

NGOBOL : Ingéda u nke homa ndi u badag, u nke u bôl i homa u gwéhék ke

19) Hikwai a pot manyo i maa, njé i je nye

NGOBOL : Mut bilembe nu

20) Ngôs i ke i leñ i hôya boña

NGOBOL : Mut ngandag hop nu

21) Bitii bi lal bitut bi baa, bi yi bé be kel

NGOBOL : Hala a yé bôt ba nke i ngim hop ndi ba nôgla bé bikil gwap, ba ntihmbe bé njel yada

22) Kôm i nkal bé mam mayindi

NGOBOL : Hala a yé mut a tééda ndip mam

23) Kul nye mbegee bibee kila hiol

NGOBOL : Ingéda we ni mut ni hiôm, ni ñañal bé mam momasôna

24) Ntét kôi i ke u tôp, i ntjep i e, ntjep i e i bugi. Ntjep i e i ba kwo bañ i mugul sisiñ. Sisiñ i ke i mbiinge, i koba hikwai i jumbul. Hikwai i puuwe, i bet i ntjep i e. Sisiñ i bol matjee ma hikwai. Jon hikwai hi bôdôl bat : nye ndi hala a nlôl i kii ? Hala a nlôl i sisiñ ? Sisiñ nye me béme bada ntjep i e. Bo a ntjep i e kii ? Ntjep i e nye me béme, bada ntét kôi. Bo a ntét kôi kii ? Ntét kôi nye mam ma ngii ma, me isi kii ni mbat me ?

NGOBOL : Ingéda bôt ba ngwés yi nyemb mut hanyen ba mbat i badga ini

25) U kéne ngén, u kobol bé yo, ngéngén a nje we

NGOBOL : Hala wee u mpot jam bingéngén u kobol bé, wee heñel

26) Kii i mpél hibôgôô ?

NGOBOL : Hala wee ingéda ngim jam i mpôda isi ni isi, i mpahla béé

27) I kel ba téñ hot, yokel nyen mbañnga a sowa

NGOBOL : I kel di mbôdôl boñ to pot ngim jam, yokel nyen dihôha di nla jôp mu

28) Mut a hel ni hop a boñe tén kumul

NGOBOL : Mut we ni nye ni mpot, u nyoñ nye kikii ñheñel mut

29) Libôñe tén e

NGOBOL : Lipôdôs mut a nla bé ti we mapubi i jam u nsômbôl gwel

30) Hop u mboñ libum hôlô

NGOBOL : I hop u gwé bé nseñ, i nyéñ bé libum

31) Hop u gwé bikuum ni mambé

NGOBOL : Hop u gwé minwaa

32)Hikôa hi tane bé libid

NGOBOL : Mut a nla neebe jam to li a ngwés bé

33) Ba mbamb bé matop makoñnga

NGOBOL : Ibale jam li nañal i ti bôt, ba mbôdôl pot jo

34) Pala nog ndi u pala bañ tihmbe

NGOBOL : Ibale u yii i ti, u ubla bañ hop

35) Ba nhigil bé lép i mbus

NGOBOL : Hala wee ba mal pot ngim jam ndi we u kahal timbil mu

36) Nsébla i noñ neebe

NGOBOL : Mut a nôgla mbai nyen ba mbéna om manwin

37) Ngômb len i tabé ngômb kôba

NGOBOL : Hala wee ingéda u mpot jam i ti ni basaa, yoñ yihe ni ba bôt bape ba yé ha

38) Nlôm njel a kennga ñañ

NGOBOL : Hala wee ingéda u mpot ngim jam i ti, i bôt ba yii ha, bon ba nlama tôô jo

39) U keneg u tehge, u añal bé, we u añlag le u ntehe kii ?

NGOBOL : Ngim mam i pe i yé mam ma bisimba, nseñ i tabé i añal mo

40) A nsañ masañ ma ngôdô

NGOBOL : We ngi kôhna jam, u hak bañ

41) Me añal, a nlel i nkok, a pehge linjenge

NGOBOL : Hala wee ñañ nan i gwé bé ngim mahee

42) Hinoo tombga hon i nyoñ pos i nwii

NGOBOL : Mut bibug bilam nyen a nje mam malam

43) I jam li nke i jimb, jon li mpam i ti

NGOBOL : Ngim mam bôt ba nsôô i mbéna bé solop

44) I kumba i nsog bakén, i nsog bé nkén wada

NGOBOL : Mut minsohi a nsohbene bé ndigi mut wada

45) I nyo i nje ndôñ, won i ntjal hilôba

NGOBOL : I mut a nsayap, a nla ki og

46) Nkwel maboñ ma minkôgô

NGOBOL : Mbombog a mpot bé mam momasôna ngélé yada

47) Man Basaa a mpot bé mpas

NGOBOL : Upodog, u pot bé ni mangén, we u mpot bitooha

48) Nkwel nlam u nhondol bé hilémb

NGOBOL : To u bana la béba nyo u nlama ôt mahoñol le u tômbôs hilémb hoñ

49) Ba añal bé kel bikekela

NGOBOL : U nlama tehe lisuk li jam i nwaa u nti mbôgi

50) Bodol kidig, bo kida ki bodol e ?

NGOBOL : I yom bôt ba nkwélél i yé ndég jon i tabé nseñ le ba hubus ki yo

51) I homa mbaa i yé i kwél, hanyen ba étne ngwo

NGOBOL : U nlama bôdôl añle jam bibéé

52) Longe nkwel i nloo je nlam

NGOBOL : Nkwel lam u ntibil mam i loo bigwelmoo

53) Lipoo njee? Eône njee?

NGOBOL: Hala wee i bôt ba ba nkwélél, ba yé bebee le mut wada.

54) A ô he nyoo.

NGOBOL: Hala wee di boñ wee ngoñle di nok bé i jam me ntip pot.

55) Maô ma hi lalag njal.

NGOBOL: Hala wee ngim nkôm kel i nla bé tagbe le u nok bé noga jam.

56) Maô ma gwéé bé budul.

NGOBOL: Hala wee ibale mut a mpot we i pañ,wee u nok yaa, to u ngwés to u ngwés bé.

57) Mbegee i mpot bé.

NGOBOL: Hala a yé le ingéda mut a yé ngi pam i niñis nyemede, a nlama bé pot lôs i ti bôt.

58) Mbom i kubnege miañ.

NGOBOL: Hala a yé le ngim jam i yé i ba i sôli, u nyaa ndigi jo li nyelne minkwel.

59) Ngom i gwé mbap.

NGOBOL: Hala wee i yom i ba nkwélél i gwé nwet.

60) Dinyo malép.

NGOBOL: Hala a yé bon ba minañ . Njok ngi je, u be libum e ?

61) Njok ngi je, u be libum e ?

NGOBOL: Hala wee jam ngi-bôña, u kahal añal jo.

Yaônde, 04 maye sép 2010

Nkam Pondi Pondi

http://antoinepondipondi.blogspot.com

NDUMB


Ndumb i mbôdôl ni sai i ndumb, hala wee likoda li ndap bôt li mbôg i tagbe lo ba naña ndumb yomede. Batata ba bé ba gwé le, ibale bo ntôô mut u bi wo, ba naña ndumb yéé, ibôdôl dilo bôô. Ndumb i nla ki tagbe i mbus ngandag ngéda. Ndumb i mbôdôl ni nsul. U nla ba, to dilo diaa tole dibaa le loñ i nkodba. Ba ntéé ngeñ bôt ba nlona nsul inyule, i kel ngand yomede nsul u tabé. Bambombog botama bon ba gwéé hop. Nsul u gwé pand ibaa, pand bisu, i tja mapil i nwet a bi wo, a bédlag bôt tole i tja mapil i nwet a nañ ndumb. Pand yôhne ibaa, bôt ba nlo i sul yag nwet ngand, bôt ba a mbédél bé to jam, le i kel yag bo ba bana yag nye a ke a timbis bo. I mbus nsul, ba ntjôle bôt ba nsul ni bijek ni maog i ba bé le ba bemb ngand. Bijek bi nsul ni bijek bi kel ngand bi yé gwom bibaa.

I kel ndumb, ba nkal le, ndumb i sém i yé. Bambombog ni bañuum ba nyodi mandap map ni mai i moo ni bibot, bo di nke i ndumb i sém. Ingéda ba mpam, ba njôp i kumba, ba nyén, ba nyoñ maog ma biibe, ba nti bo, ba nyo. Nwet ndumb a nyoñ hop ingéda loñ i nkoda, a ñunda bo lilagle li nsañ. Ibale bo ndañ u tabé, sai yon i ntagbe. Ndi ibale bo ndañ u yé, loñ i nyén inyu i kôp nsañ. Ndumb i gwé mahop kikii ihéga le, mut a nwo, mut numpe a njôp mu ikété bum, a kahal boñ mam. Ingéda ba naña ndumb, ba nkal i mut nu le, a gwé bé jam i bum ini, a héya kôô wéé, yom i tabé nye mu. I bôt ba mbénge mahop, ba nke ba bénge kikii mut a nsal. Ibale bo a bi bel makondo, a nsal kakaô, ba nla kal bet bum le, ba nwas nye a je i gwom bi, ba nti nye ngim ngéda. Ingéda likak li, li nyon, a nyodi i bum i. Ibale bo bum i nyégle ni miñôô, mi nkéba ni mababa. Nwet bum a ntjôle loñ ni bijek (bambombog, banyadôm, bakil, bôda ba loñ, i ke bisu). Kikii ihéga bi bi nlémba ni bi ba ntjôlna bôt yômi. Ba nkap i gwom bi i noñnaga ni matén, bi yômi ni mi nlambag. Ba bé ba toñol mahop ndi ba bôdôl je. Ba nkap i gwom ba nkôôba i noñnaga ni matén, ba nkap i nlélém inyu hikii litén. Ba nkébél bakil ni banyadôm. Banyadôm ba nlona banga mapanga. Nkil a gwé ngond yéé, a nlona kembee yada. I mut a yé nwet ndumb, ba nti nye nyoo i jéé litén, bel ni tôl kembee. Je i yé i mal ndi sai i bôdôl.

Mbadga : I nwet a nlôôs ndumb ni nwet bum b’a ba yé jam yada ?

Nlôôs ndumb le nlôôs ndumb, nwet bum le nwet bum. Ba ta bé jam yada. Nwet bum nyen a kôli i naña ndumb. Nwet bum a nla kal le bum ini, ndi tata nyen a naña ndumb. A yé a kal nye le, naña ndumb, me nlôôs ndumb tata tole ndumb manké. Ba nti mañ litén kôp le a naña ndumb. Yag mañ litén a nke i naña mimañ mi matén mape ni bambombog. Hikii homa mu kôp i mbéda.

Tééda longe : Ndumb i yé likôp nsañ i ndap mut a nwo ni kaba gwom bi bum ni téé ntôô mut i nyégle ño isañ. Ibale bo ndañ u tabé i ndap bôt, pil u tabé. Ndi inyu i ti i mut a nwo lipém, la kikii nyek a bi je gwom bi bôt, bon béé ba nla naña ndumb, inyu i jés bôt. Ndumb i nlela : 1) ndumb nkol mut tole nsola mut ; 2) ndumb mut nwa wada ; 3) ndumb mut ngandag baa ; 4) ndumb mbombog to ñuum, ngéngé. Ki ndumb i yé hala nyen yag likal ndumb li nhéñha. Ibale mut a bag mbombog, to ñuum, to ngéngé binoga bi mam bi yé mu. Mut a nyég ntôô man, a téé nye ño wé, ntôô u won u naña ndumb. Mut a nyég bum ni ngandag bon ni ngandag baa, a kap bé bum, mindañ mi mpam ipôla mandap, i nwet a mpapla inyu ngaba bum nyen a naña ndumb. Ngala ndumb : bum i nyégla minkembe mi bôt ndi mut a nwo a bag nkii mut. Mut nyemede a nla lôôs ndumb yéé a yii yômi. Ha ingéda i bon ba gwé habé i lôôs ndumb yéé. Mut a nla boñ i jam li ingéda a nyi le i man a ntéé kikii ntôô wé man, a bana ndutu ni bilôg bi nyañ. Ndumb i nyilis we ntôô mut. Mut a nla lôôs ndumb ndi i nlélém ngéda ba sayap nye mbombog.

Yaônde, 02 kondoñ 1987

Nkam Pondi Pondi

http://antoinepondipondi.blogspot.com

LIYOÑ HOP I TI I BÔT


Ingéda basôgôsôgôl, nso mut u bé pot bé i ti. Muda a bé pot bé libai jokijo. A bé sooga nlôm mahoñol méé. Bôt ba bé yén bitinga bitinga, i noñnaga ni mandap map ma bikôkôwa ni mababa map. Hikii mut a nyééne i mut a gwé kunde hop i mbus. Bôt ba bééna kunde hop bo bana le: mbombog, ñuum, mpôdôl mut, ngéngé, mañ litén ni ntôô mut. Hop u bé yôña ki ingéda i ni nkuu ligwé. Bana bôt bape ba bé sooga bapôdôl bap mahoñol map inyule ngén basaa i kal le: man nuga a ntôp bé lihan. Mbombog a bé ki le a om jai ni maange wéé tole man wéé, i unda le a mbugi bé. Wee i yom ba nkit a neebe yo. Bambombog ba nla ti nye hop, ndi nye a mbat bé hop. A bé a bana ngaba. Yom di nlama tééda i yé le, ba nkit bé mbombog hop to ibale bo hop wéé u yé mbe, le tee a mal pot.

Hop u bé béé tjagatjaga. Hop u bé le, ibale bo ba ntjag hop i ti, tole mut a mbad mbadga, bôt ba mom nwee, ba nog lisuk jé li hop. Mut a bé le, litjagag jé li hop li ntimba hop wéé. Haninyen, bôt ba nhogi ba bé ba kal nye le : yén isi. Ingéda ba nkal mut le, podog, wee a nyi hop.

HOP INGÉDA MUT A NWO

Ibale bo mut a nwo, njee a kôli i yoñ hop inyu i toñol niñ yéé? I mut a nyégle i bum nyen a ntoñol le mut wéé a nwo kii, a konog kii. Ibale bo a konog ndigi nso kon, a nkal le, a konog. Ndi ibale bo ba ntohga le ba nol nye, a nkal le mut wem nunu a nwo, ba bi jés nye mbôñ, a sôô ndi me nyi béme njee a mboñ i jam lini. Mu kikii a pamag i mbédgé, bape ba nkal le nyen a nyoñ kon (hala wee a nwél i mam méé). I ntén mut u, ibale bo i nene hala, ndumb yéé i ta béé, maéya momasôna ma mélél ha. Ibale bo i mut a nwo, a boñog bé bibéba bi mam, hanyen i mut a nyoñ hop a ntoñol niñ yéé, a nkal le: i maange nunu a bag maange biliya, a mbii nwa, a ngwal bon, a nom na nwi kikii sém, nwi kikii kaa, a bag bé mut mindañ. A mpot le, i mut a mbad nye pil, a loo liso moo. A mom nwee. Ingéda u mpot i ntén hop unu, u ntelep homa wada. Ingéda u nit mut mbôgi lam, mut a ntihmbe habé we.

Tééda longe : hala kikii man mee a bi kéne i ngén ini le : hinuni hi ngwiina makôô, mut a ngwiina i nyo, wee hop u bé yom i matadga ngandag inyule mut a bé le a pamna mindañ ni mut tole a sagne inyu bibug gwé. Jon liyoñ hop li bé bat ngim ngôôba (sukulu) le, bôt ba nkôôba we. Jon mut kôba a bi ti soso mahee i bada hop i ti. Inyu hala nyen pék bôt ba kôba i bi nene, i hol ki. Hanyen ba bi yigle bés mangén i ke bisu. Jon di tééda le, ngim mahop, boonge bon ba mpot mo, mahop mape, bôda bon ba mpot mo. Mahop mape ki, bôôlôm, mahop mape, bambombog bon ba mpot mo ni mimañ mi bôt. Jon hop u gwé bikuum mi mambé.

Yaônde, 02 kondon 1987

Nkam Pondi Pondi

http://antoinepondipondi.blogspot.com