mardi 2 février 2010

lien youtube

les vidéos du mois de janvier 2010 aux adresses suivantes: http://www.youtube.com/my_playlists?pi=0&ps=20&sf=&sa=0&dm=0&p=85CD28FD989E9394 Toutes les vidéos culture basaa http://www.youtube.com/my_playlists?pi=0&ps=20&sa=0&dm=0&p=D8DC1F56D172C86B

SÔKBÔK

PONDI PONDI

SÔKBÔK

HILÔLÔMBI

Niñ i mut ingéda kôba i bé niñ i woñi. Mapan mabé ma yii minlanga mi mapan, ma bag ki i kédé jiibe. Bie bi bé minténdéé ngandag. Basoso ba dikôa ba bé. Dikôa dipe di pémhag hiéé tole hida. Binuga bi keñi bi bé kikii njéé, njok. Ndap mut kôba i bé bé ñoñog ni ngui, jon ingéda a ñoñ ndap, a mban ndugi yo le bie bi kwél bañ i ndap yéé. Gwom kikii bo mbambat bi bé kôhnaga woñi. Di nla kal le ngiyi i bé ki ha ingéda i.

I niñ i yon i bi boñ bo le ba jôp i amb nyu yap, ndi ba bôdôl sélél ni hémle ngui i i nhôla bo i kéñ bo le ba niñ longe. Le ba kon habañ woñi. I ngui i, i nsébla le : Ngé, Um, Njék, Ngambi i ke bisu.

To hala, mut kôba a tehe le ngim gwom ipe i yé kikii balom ba keñi, tjôdôt, nyemb, i ke bisu.

Mut kôba a bé a gwé bilem bilam, gwo bini le: gwéha, hala wee u nlama gwés mut woñ libôg kikii wemede. Likap, hala wee ingéda u njôp i ndap Hilôlômbi, u nlama kébél nye ni mut liyep. Ngi-njôñ, u ntééda le, njôñ i nlôl i bug ini le njôñ lôô. Njôñ lôô yon i nkok bijek u nje ikété libaa joñ. Ingéda mut a nke mut numpe njôñ, a ntoñ i kok nye ndi a hôya le mut nu, Hilôlômbi nyen a bi heg nye. Ibale bo ndi u nke mut numpe njôñ, wa labé gwélél matiñ mana le: u nol bañ, u ke bañ ndéng, u nip bañ, u tam bañ yom yokoyo maaisoñ a gwé, u telbene bañ maaisoñ mbôgi bitembee. Yi-lihaa, hala wee u bégés isoñ bo nyuñ. Mapôhda, hala wee i lem ini i yé nseñ téntén ingéda i mut u nyi a yé ikété ndutu. Bilem bi botata ba bé ba gwé, gwom bi yé bilem bi Hilôlômbi Kimaltjai. Jon niñ mut a niñ yon i nti nye mahoñol méé.

LIYI HILÔLÔMBI

Man Basaa, a bé yi le mut a yé le Hilôlômbi. Nyen a bi heg bôt ni nkoñ isi. A yé longe ni longe. Man Basaa a bé yi ki le Hilôlômbi a yé Hilôlômbi nu niñ, hala wee a yé boga ni boga.

Ingéda kôba, Man Basaa a bé yi le Hilôlômbi a bi heg nye i pôna yéé, a bag ki nye nseñ. Jon Hilôlômbi a bé i ñem u Man Basaa nyensôna.

Man Basaa a bé yi ndigi Hilôlômbi wada. Ndi kikii man Basaa a bé la bé añal ni Hilôlômbi, jon a bé ke i bo Ngambi le Ngambi i toñle nye gwom.

MA MBADGA

Inyu kii man Basaa a nsébél habé nwet wé le Hilôlômbi ndigi le Nyambe tole Jop ? Me me nhoñol le ingéda Bakana ba Mbenge ba bi lo i loñ yés, ndi lôg Saangô ba o Hilôlômbi le Nyambe, lôg Pada ba o Hilôlômbi le Jop. Kikii di nyi le lôg Saangô ni lôg Pada ba nyi ndigi Hilôlômbi wada kikii man Basaa, wee mut a wo bañ nyu i tôp jôi li Hilôlômbi.

Mbadga me mbat ki i yé le : b’a bôt ba kôba ba bé ba gwé dilo inyu bégés ni ti Hilôlômbi lipém ? Di nla kal le ñii, inyule man Basaa a bé boñ bé jam ibale bo a mbat bé Hilôlômbi. Jon ndi nla kal le a bé ti nye lipém.

Iloa, di bé bagal bé dilo. Ndi bôt ba bé hoñol Hilôlômbi.

Di nla sugul i nkwel wés ni kal le : ibale bo mut a niñ i bilem bini le : gwéha, likap, ngi-njôñ, yi-lihaa ni mapôhda, to a ntéé bé kôô i base, i mut nu a ngwélél Hilôlômbi loo i mut a nke i base, a jek jetata a bana bé bilem bini le : gwéha, likap, ngi-njôñ, yi-lihaa ni mapôhda malam.

U nlama ti Hilôlômbi lipém ni bibégés bi kôli ni nye.

Bôt ba kôba ba bé sébél ki Hilôlômbi le Batuupék hala wee i mut a nloo bôt bobasôna pék.

Ndi kii i yé pék ?

Pék i nhôla mut i yi mam, i yi ti ndoñol ni i mam a ntehe tole a nnog. Pék i mboñ ki mut le a ôt mahoñol ni nyemede ni i jam a mboma to lilam to libe. Pék i mboñ mut le a ntep nyemede imbee njel a nlama noñ ingéda a mboma ngim jam. Hala a mpana mut i yi sélés boña wéé inyu i yi bog mam, inyu i yi nog mam ni inyu i yi kit mam le jam jokijo li puhe bañ nye. Kikii basôgôlsôgôl ba ntehe kikii mam ma mbog bihégél ma yé mbogog longe li bogog, jon ba bi kal le i mut a nyi boñ i jam li a gwé pék i loo pék i mut binam. Ndi ba oo nye le Batuupék.

Inyu hala ni nyen ibale bo ndi mut a ngwés yémbél mam ma niñ a nlama niñ ni pék. A nlama yi gwel nyemede, a nlama ba mut suhul nyu, a nlama ki yi ngui yé ni ngui baoo bé. Ndi yom u nlama yi, yo ini le, woñi i Hilôlômbi i yé bibôdlene bi yi. Hilôlômbi nyen a nti pék. Ingéda u nyi gwélél mambén ma Hilôlômbi, pék yoñ i nkônde keñep. U nkônde yi mam. Ibale bo ndi u bag i nkol mut, u nyila ngwélés. Jon mambén ma Hilôlômbi u nlama ki gwélél mo mon ma yé le : man munlôm a nlama kweeba, munlôm a mbii bé muda a yé nye mañ ligwéé, ba nti bé ngond nu mbus libii ngi ti mbôkgwéé, u huulak bañ mayel ma nwaa isoñ, u huulak bañ mayel ma maaisoñ nu muda, ngond isoñ to ngond nyuñ, u huulak bañ mayel ma ngond man woñ nu munlôm to mayel ma ngond man woñ nu muda, u huulak bañ mayel ma manyañ isoñ nu muda to mayel ma manyañ nyuñ to maaisoñ nyuñ nu muda, u huulak bañ mayel ma manyañ isoñ nu munlôm, u tiigege bañ nwa wé bebee, u huulak bañ mayel ma nkia woñ, u tiigege bañ muda bebee i hulul mayel méé dilo a ngi konog sôñ, u nañlaga bañ nwa mut woñ libôk, u nañlaga bañ so munlôm kikii mut a nañlana muda, u nañlana bañ nuga yokiyo, muda a telbak bañ bisu nuga le i nañlana nye, ngond Basaa a telbak bañ bisu bi mut le a nañlana nye ibale bo a tabé nkweebaga, man Basaa a nañlana bañ muda nsude mut u nañlana, u nlama nogop ngélé yada i ngim kel bititigi gwobisôna, u nlama jôwa moo moñ nwaa a nje, u biine ndap yoñ libii i moo ma Hilôlômbi.

Masoda ni nu a nnoñ i kokok. Batuupék a nla bé kôm nye mbus. Jon u yi ni le i mut a nsal ngandag i nkoñ bitég, a bumbul ki ngandag i nkoñ bawoga. Ndi i mut a nsal bé to yom i nkoñ bitég, a bumbul bé to yom i nkoñ bawoga. Jon u pot bañ ndi to u bana bañ mahoñol mana le: hele me lôl i sa, me tôp i bél. U soohe Hilôlômbi le a kônde ti we pék inyu i boñ le u niñ ni pék.

Bôt ba kôba ba bé sébél ki Hilôlômbi le Kimaltjai. Hala wee mut a nyi bé bibôdlene bi Hilôlômbi to lisuk jé. Tjai tjokijo di nyi bé añ ngéda i Hilôlômbi. Maliga ma Hilôlômbi ma yé nlélém i tjai di tjai. Jon u nlama nigbe Hilôlômbi le u kônde bana pék. U nlama soohe nye, hala ndi wa bana niñ boga. Kikii u nyi bé maboñog ma Hilôlômbi to pék yéé, jon u waa bañ sal to niñ ni pék inyule u nyi bé i yom wa bumbul to dilo tjoñ di niñ u nyi bé tjo i nkoñ biték. Hémle u nhémle Hilôlômbi ni mambén méé, mon ma yilis we mpémba mut yag loñ Basaa ya tjé bé ibale bo ndi i nkôm bé Hilôlômbi mbus ndi i neebe le Hilôlômbi nyen a énél loñ Basaa. Loñ Basaa ya boma binoode bi mam ndi Hilôlômbi a hôla loñ Basaa i yémbél binoode bi mam bi ibale bo ndi loñ Basaa i nyi tééda libag jéé, mambén ma Hilôlômbi, Batuupék, Kimaltjai ndi i bannga ki mban. Jon ingéda kôba bon ba loñ Basaa ba bé hindis bé bomede ni bijek bi ndiba bi loñ i ane bo to ni maog ma loñ i, i nyo. Inyu hala nyen Hilôlômbi a bé ti bo likenge le ba bana yi ni pék yosôna. Maboñog moñ mon ma unda Hilôlômbi le u nhémle nye. I bôdôl i niñ yoñ wemede, i ke i niñ u niñ ni mut woñ libôg i pam i niñ u niñ ntuk mbañ. Mahôl ma bé ki ingéda kôba inyule bambombog ba bé nigbe Hilôlômbi. Jon a bé ti bo yi ni pék inyu ane loñ Basaa, yag ligwañ ni lipém. Malômbla ba tata bés ba bi bana ni Hilôlômbi mo mana. Inyule ba bi tehe le Hilôlômbi nyetama nyen a ntééda malômbla, nyen a unda ki babôñôl béé longe yé ñem, ba ba nhiumul bisu gwé ni miñem nwap nwomisôna. Inyu hala nyen bôt ba kôba ba bé yi ndigi Hilôlômbi wada, nyen ba bé bégés ni ti lipém. Yag Hilôlômbi a bé ikété loñ Basaa, a tadag ki yo. Jon bôt ba kôba ba bé yék bé Hilôlômbi nyambe wap tigale a kwéhne bo béba yosôna ibale bo ndi ba nka noñ banyambe bape. A loñ Basaa u hôya bañ Hilôlômbi woñ. Ingéda u ntjél nye u nkôs nson njonok, u yila ki kénne ngén ni yoma ikété bôt bobasôna. Ndi ibale bo loñ Basaa i ntémb yag Hilôlômbi ndi i bégle nye, Hilôlômbi a tohol loñ Basaa. Hilôlômbi nyemede nyen a yé mapuna.

KIÑÑEM

Hala a yé mam u nhégda mahoñol moñ. I mam ma, ma mbéngé niñ yoñ, litehe u ntehe niñ i nkoñ isi yag litehe u ntehe ngim yom.

I jam li jon li mboñ le mut a mbatba too i jam a mboñ li yé longe tole béba. I jam li, li mboñ ki mut le a batba too i jam a mboñ jon a lamaga boñ. Jon u nog le ñem u nkéés mut ibale i yom a mboñ i nkiha bé ni mahoñol ma mboda bôt ni i yom a nyi le a lamaga boñ. Inyu hala nyen bôt ba kôba ba bi kal le, mut nyen a nyilis bot yé le bot biwaga. Jon mut a nlama toñ le ñem wéé u kéés bañ nye ni maboñog méé. U nlama ni yi le, niñ u niñ yon u nti we maboñog moñ.

Di nla ki kal le, kiññem i yé liyi mut a nyi niñ yé yemede ni mahoñol méé. I kiññem ini, i nlôl mut ingéda a neebe ôt mahoñol ni nyemede. Jon u nog le, ngwo i yi jôl jé ni ñem i nsébla. Ibale bo ndi u ngwés boñ jam, u yi ni le, sô i lok kôm i pédak.

BOTÑEM

Hala wee u nhoñol le wa kôhna ndimbhe ni i jam u mbemb. Hala wee u mpide ngim yom, hala we mapide moñ u mbemb mo ni ngim mut inyule u nyéñ manjel momasôna u tehe bé ndimbhe ni wemede jon u nigbe ngim mut tole ngim yom.

Yom u nlama yi, yo ini le, libôm li njiñnge li ha bé yom. Inyu hala nyen u nlama bé bii niñ yoñ i moo ma mut binam. U nlama toñ sélés boña woñ, le u niñ ni pék, le u sal ni moo moñ. U nlama toñ ndi wa léba i njel u nlama noñ. U nlama ba mut mban. U yi ni le mut a modob a nla bé kohna jam. Jon u nog le, koo i nje bé i édi. Ingéda u nheñ ni wemede u nla bana botñem le ni mahôla ma Hilôlômbi wa pam i homa u ngwés ke. Jon u kenek u lalal a yémbél ntôdôô liké. Mut a yé a ba a gwé botñem le kikii a nañ, a bii, a bot mboda. Mut a yé a ba a gwé botñem le, ingéda a kôhna mambôgi, a léba nson. Mut a yé a ba a gwé botñem le, a bumbul i yom a nsal. Mut a yé a ba a gwé botñem le ndutu a nok, ya mal. Mut a yé a ba a gwé botñem le, binoode bi mam a mboma, a yémbél mo. Mut a yé a ba a gwé botñem le, hémle yé ya hôla nye. Mut a yé a ba a gwé botñem le, ibale a yé nkol mut, a ba ngwélés mut. Mut a yé a ba a gwé botñem le, a ôô bisélél gwéé. Mut a yé a ba a gwé botñem le, a bana nkus inyu i yibil sabe nyunga. Mut a yé a ba a gwé botñem le, a bañ bee inyu mbôô wéé. Mut a yé a ba a gwé botñem le, a yoñ ane inyu i lona mahol i loñ yéé i ke bisu.

Yom u nlama yi, yo ini le, ibale bo ndi u gwé habé botñem, wee niñ i mal we.

HÉMLE

Hala a yé le, u nhoñol le ngim yom tole ngim ñañ bi yé mbale, bi yé ntiig le njel i pénda i yom i, to i ñañ u, i tabé. Di nla ki kal le hémle i yé lineebe le u mbat bé mbadga yokiyo. Hala a ñunda le hémle i nti bé mut yi.

Ingéda mut a nhémle, hémle yé i nla lôl nye ni i mut a nhoñol le a yé nwet wé tole i nog a nnog ngim mbôgi lam. Ngông mut a gwé ni libag li mut nu, bi nla boñ nye le a bana hémle le a ôt bé mahoñol longe liôdôg ni nyemede. Jon u nog le hémle i mpa dikôa inyule hémle i nti we botñem, i nti we mapide, i nti ki we ngui i boñ ngim jam to i niñ u neebe le u niñ. Inyu hala nyen, mut a nhémle matibla, mut a nhémle biniigana, mut a nhémle Hilôlômbi, mut a nhémle i yom mut numpe a nkal nye, mut a nhémle le a ba banga mut, mut a nhémle le a ba kunde, mut a nhémle le a niñ longe niñ, mut a nhémle le a kôli i jo sañ, mut a nhémle le a yé pémba mut, mut a nhémle ngui masoohe, mut a nhémle lingwélés, mut a nhémle base, mut a nhémle le nkoñ bawoga i yé i ke bisu. Masoda ni ba, ba nhémle inyule ba nyi gwel bomede ni yi i homa ba nlama nigbene.

BIBÉGÉS

Bipôdôl gwoñ gwon bi ñunda le u mbégés mut tole ngim yom. Ba mbégés ki mut ni masoohe, ni tjémbi, ni bilonge bi bibug inyu i unda mam malam a mboñ, inyu i unda lipémba li bôt ba kôba, inyu i ti bajo gwét lipém li kôli ni i sañ ba njo. Man a nlama bégés bagwal béé. Ba nla ki bégés ngim yom inyu nseñ i yom i. Bibégés bi nla ki boñ mut le, a yi habé gwel nyemede. Jon u nog le, u yé u bégés kôp i bam nkada tole bibégés bi jéha Ngé ngom. Inyule ingéda mut a mboñ jam ndi ba bégha nye, a yé a yig sôk wo nwog. Inyu hala nyen, bôt ba kôba ba bé béna ndigi ti Hilôlômbi bibégés inyu bilonge bi mam a bé bôñôl bo ndi ba tinag ki nye lipém. Ingéda mut a mbégés Hilôlômbi, hala wee a nti nye mayéga, hala wee a nti Hilôlômbi mbôgi lam inyu mam a mbôñôl nye.

LIPÉM

Di nla kal le, ibale bo ndi ngandag bôt i nyi nseñ i ngim mut ibabé wonyuu, hala nyen a yé lipém li mut nu. Ingéda mut a nke ngan, hala a yé ki ngim lipém. Yag ingéda mut inyu liboñog jé li mam, a nyis malong mape loñ yé to litén jé, hala a nti ngang, hala a nkôhna bon ba loñ i to bon ba litén li maséé. Lipém li nkôhna mut maséé. Ba nti ki mut lipém ingéda i mam a mboñ, bôt ba ntehe mahee mu.

Yom u nlama yi yo ini le, ba nti litén lipém, ba nti loñ lipém, ba nti Hilôlômbi lipém i ke bisu.

Ingéda njel to yada i néhi bé we le u laa niñ, ha nyen u nlama tep lipém tole u ba nkol mut. I yom mut a nsal yon a mbumbul.

YI

I bug ini le yi, i gwé ngandag ngobol. Ingéda mut a ngwés bana yi, a ntoñ i tehe, a ntoñ i nog ngim jam, a ntoñ i nigil inyu i gwel jam ni nyemede. Hala nyen u nléba le ba nkal le mut a nyi ngim lép. Mange manôgla a nyi bégés bagwal bé, le i yom ba nkal nye, yon a mboñ ndigi. I bug ini le yi, i nla ki nôôga le, mut a nyi ngim ngan. I bug ini le yi, ba mbôñôl yo inyu kal le, mut a nyi ngim hop, mut a nyi ngim nson, mut a nyi ngim likañ i ke bisu. I yom u nlama tééda hana, yo ini le, ngobol i yi, dihéga di nti, di nkobla le, mut a meya boñ ngim jam i, i mboñ le, i yom a mboñ i nene longe i mis ma bôt. Mut a nla ki yi ndutu, mut a nla ki yi liyep i ke bisu. Mut a nla yi ngim mut le, a ntehe i mut nu. Ingéda ini, u nog mut a nkal le, a nyi habé ngim mut, hala we a nog bé maboñog ma mut nu tole a ntañba nye tole nye ni mut, ba mbagla. Munlôm a nla yi muda, hala wee, nye ni i muda nu, ba mpôôna likôndô, hala wee i munlôm nu a nañlana muda.

I pes mambén, nkéés a nla yi ngim hop, hala wee a kôli i bagal i hop ba nlona nye, hala wee a nla kéés i soman ba nlona nye. I nla pam le mut a nla bé yi gwel nyemede. Jon u nog le, ngwo i kogoo mut ni hiun hi njal. Hala a yé le, u nkoba mut ni hiun héé, u pôdôs nye, a timbhe we béba. U nla ki léba le, mut a nyi nyemede. Jon u nog le, ngwo a yi jôi jé ni ñem i nsébla. Mut a nla ki yi kadba inyu i boñ le bôt ba yi njee a yé. Mut a nla ki yi lama i fôtô, lama i pén i ke bisu. Bôt ba nla ki yiba, hala wee, ba nleñla.

Ingéda mut a gwé yi, hala wee a yi maliga ma sôli i ngim mam. Hala wee a nyi sélés boña wéé, hala wee i mut nu a nyi inyuki a yé i niñ. I ntén mut ini, a mpôt ndigi i yom a nyi ni biyi a bi kôhna ni ngim mam. Jon u nog le, bayi ni bayi ba kee i ket kas. U nogog ki le, hop bayi jam u nom bé.

Yom u nlama tééda, yo ini le, biyi bi yé i ngwom u nla yi noñnaga ni ngim jam. Inyu hala nyen bôt ba kôba ba bi kal le, yi i yé miño mi lép, hala wee hikii mut a gwé yi. Jon u hoñol bañ le, wetama nyen u nla yi mam momasôna. U yik u yik, li has ndigi we. Kikii mut a ngwééna yi, hala ki nyen, i niñ mut a niñ i nti ki nye yi. A nek wee u nôgôl likek joñ. Yi i nlôl ki maboñog moñ.

BINIIGANA

Yom mut a nlama tééda, yo ini le, mut a nla bé niñ le a nog bé ndutu i, i nla ba ndutu minsôn tole i ndutu i, i nla lôl mahoñol. Jon ibale bo, ndi mut a gwé ngim mahoñol, a nwas mahoñol ma le, ma tagbe i boña wé, hanyen mahoñol ma, ma ke momede. Hala a nkobla le, u nlama neebe ndutu, ndi i ndutu ini ya tagbe ibale bo ndi ñem woñ u kéyi bé we i ndutu i. U nlama yi le ndutu i mbéna lôl mahoñol ma mut. Inyu i niñ ni maséé, u nlama yi le, hikii mut a nlama kéé bot i ntel wé. Hala we hikii mut a nlama niñ ni banga yé libag tigale a tehe le i niñ a niñ i gwééne bé nye ngim nseñ. Ingéda u niñ, niñ i, i nkihna ni libag joñ, hala wee u nhôla mut woñ libôg. Ndi lelaa u nla niñ ni maséé le u kon habé woñi ? Inyule banga niñ ni maséé i mpamna we i bana pék ni yi yosôna. Yom u nlama yi, yo ini le, u nlama ba mut a nkit mam ni telepsép, mahoñol moñ ma nlama ba bilonge bi mahoñol, hop woñ u nlama ba hop i maliga, niñ yoñ i nlama ba niñ i mut nsañ, libag joñ li nlama ba libag li mut a téésép, biliya gwoñ bi nlama ba banga bi biliya inyu i lédés wemede, u nlama yi gwel wemede, u nlama yi nog bilôg bisoñ, u nlama yi le, hinuni hop hi ñoñ bé jumbul. Ingéda u yé longe mut, hikii yom i yé i pañ yoñ i yé longe. To hiun, u ñunup habé. U nla ndigi bédés kiñ yoñ hop inyu i kodol ihôha i ngim mut. Ingéda u nyi ôt mahoñol longe liôdôg ni wemede, hanyen u nla ôt bôt bape i njel yoñ inyule u nkon habé woñi. Mut a nkon nyemb woñi, mut a nkon woñi le a nimis nson wé, mut a nkon woñi le a un i ke bisu. Jon u kon bañ nyemb woñi ndi to nyu yoñ u yan bañ yo. Ntel u ngi hébég, u nlama yoñ tad ni niñ yoñ.

Inyu i boñ le, u ba mpémba mut, u nlama yi matiñ ma Hilôlômbi, u nlama añ mo ni tééda mo ndi u gwéhég ki loñ yoñ. U nlama je bijek bi loñ yoñ ni nyo maog ma loñ yoñ to u yé numbe homa. Hala a mboñ le u kôhna bisai bi Hilôlômbi. U nla bép woo i tôl yoñ ni kal le u gwé ngui ingéda u nyi gwel wemede, ingéda u nla gwés loñ yoñ ni ñem woñ wosôna ni mahoñol moñ momasôna, ingéda u nla yémbel malép, hié, mbembi, isi ni mbu. U nlama ki ba mut a nyi gwel nyemede, ingéda u nyi gwel mahoñol moñ, ingéda u nyi gwel gwéha yoñ ni ingéda u nyi gwel ngông yoñ malal inyu bot mboda. Jon u nog le pôndôl i yôñlag i janda.

Nseñ i base i yé i hôla mut i nog ni yi nkoñ isi, hala wee base i nlama hôla mut i nog ni yi mut binam. Jon banga bôt ba base ba nlama hôla bilôg bisañ ni maboñog map i lel bipôdôl gwap.

Nseñ i banga yigil i nlama boñ we le, u ôt mahoñol ni wemede. I yigil i, i nlama tihba nyuu yoñ ni mbu woñ. Yigil i nlama kena we le, maboñog moñ ma kiha ni bôt ba bisu inyu i yi too i njel u noñ i yé njel maliga. Ñuñdu a nlama kon maséé ni yigil yé ingéda a nla loo malét wé, yag malét a nlama bé waa nigil inyu i boñ le, ñuñdu wé a koba bañ nye.

Yom u nlama ki tééda, yo ini le, u ke bañ mimbu mimbe ngwé, inyule i nkoñ bitég, longe ni béba bi yé homa wada. Jon u nlama niñ ni libag joñ li ligwéyag, u nlama ba mut mban, u nlama bé ba mut a nhoo nog waa ingéda u mboñ ngim jam, u nlama yi lédés biliya gwoñ ni wemede, u nlama yi ôt mahoñol moñ ni wemede, u nlama toñ i bana pék ni yi yosôna inyu i tohol bôt ba nkoñ isi. Hanyen wa yi libag li hikii yom, hanyen wa yi ki i homa maliga ma niñne. Wa la sendi ndi wa la habé kwo. Hipa yada, mbeg ibaa wee u yé jông. U nlama ki yi le, pot ni boñ, mam ma imaa. Jon ba nyil mut maboñog méé, i niñ yé a niñ, ba nyil mut i niñ a niñ ni bôt bape, ba nyil mut kikii a ngwel mam ma niñ, kikii hémle yé i yé inyule nkoñ isi i tabé longe to béba. Mut nyemede nyen a ntehe le nkoñ isi i yé longe tole i yé béba.

Yom u nlama yi, yo ini le, jam wa wél, u nyôs nyuu. Jon bôt ba kôba ba bi kal ki le, ingéda mut a nwo bé jam, li mboña bé ? I njel ini, i gwé le i kena we i ba kunde i nkoñ bitég. U yi ni le, lép u ke bañ nkoda, bo ba ep ba ba bé? Yom u nlama ki yi, yon i yé le, boda boda mbee bañ. Jon u yé u hel, u gwelba nkok i tjibi. Hala a yé kimasoda le, mahoñol ma mbôl i ngim mboda bôt. Hala a ñunda lingwañ li ngim loñ. Inyu hala nyen u nog le, wada a kol mbada, ibaa ba kol hôôlag. Ndi hala a nlama bé tuga we i yi le, bo a manyuñ éé, u bénge mbus. Jon ibale bo u nla hôla mut, u boñ i jam li. Mut a nla wo ingéda a mbénge nkoñ isi ni mis ma bôt bape. Jon u nlama ba nkôôbaga i ngeñ nsébla wa pam. U nlama niñ kikii man Basaa, hala wee, Basaa ba gwé ngim biték, hala wee Basaa ba yé ngim litén, hala wee Basaa ba gwé ngim base. Biték bi édi ni libag li man Basaa. Sômbôl i mut yon i nkena niñ yéé.

SOÑNDA

Hala a yé le u ntibil yoñ ngéda inyu i ôt mahoñol i ngim jam. Inyu i boñ i jam lini, u nlama ba ñwee, u nlama wan, u nlama bénge, u nlama nigil, u nlama hek ndi to u nti mahoñol moñ.

U nlama ki ba mut a nyi gwel nyemede inyu i yi bénge libag joñ wemede ni maboñog moñ. Inyu hala nyen, wa bana longe soñnda. I yom i, yon ya boñ we le, u yi ngembee mam. U yi ni le, ngui biyi i nlôl bé maliga ma biyi ndi miñañ mi biyi, i neebe bôt ba neebe biyi bini ni libag li, biyi bi nkiha ni niñ i bôt. Jon sañ yon i mboñ mut le a ba maséé i niñ a niñ i nkoñ isi.

Ndi inyu i bana soñnda, u nlama ba mut a gwé mbôm minkañ mi yé isi, hala nyen a hôla we i yi mbog kôba ni kwañ. Ni ha, wa nwas biyôglô bi mam, u yila ngwélés maboñog moñ ni lipodog joñ. Wa yi i mbog u nke, wa yi i yom u ntoñ, wa yi i yom u nlama boñ. Mu i njel yoñ nyen wa sôk batbat lee, b’a niñ i ngwé ngim nseñ noñnaga ni binoode bi mam u ntehe? A ô, he nyoo bé. Jon u nlama toñ i niñ ni makénd. U nlama niñ ni pék.

B’A LITÉN LI MEE LI NLA TJÉ ?

B’A LITÉN LI MEE LI NLA TJÉ ?

Litén li yé kikii mut binam. Hala wee kikii mut a gwé hala ki nyen mut a nwo. Jon litén li ngwé, litén li nla ki wo. Litén li nla wo inyu ngandag manjom. Litén lipe li nla jo gwét le li tjé ngim litén. Bon ba litén ba nla boñ le litén jap li tjé inyu maboñog map, mahoñol map i ke bisu. Litén li nla tjé ibale bo ndi li nyi bé le mut a yep bañ ni jis li mbôngôô

Ngandag bon ba mee i nsal habé i loñ yap. Litén li mee la tjé bé ibale bo li nkôm bé biniigana bi Hilôlômbi mbus. Mimpémba mi bôt mi bi hôla litén li mee le li tjé bañ yag i bôt ba bi neebe ti bomede sesema le litén li mee li tjé bañ. Bôt ba kôba ba bi tehe le mbén yon i yé i ngii bôt bobasôna. Nsongi bôt i nla boñ le litén li mee li nla tjé, jon njee a yé man mee? Inyu hala nyen man mee a nlama gwal bon batan bititigi gwobisôna yag ngond mee a nlama gwal bon batan ibale bo mbôô wé i nténga bé nye. Banga man mee a yé nu a nti, a nlôôs, a ngwélha, a ntégbaha i gwom bagwal bé ba nti nye i bôt ba yé maliga. Bôt ba kôba ba bé yi le litén la tjé bé ibale bo bilôs bi bôt bi ngwé bé, minhat mi bôt mi tabé ni bôt ba gwé mbôm bitel. Inyule mimbondo mi bôt mi uwe masu map ingéda ba nyéga isañ wap nson tole bakena loñ. Jon bôt ba kôba ba bé yi le lihaa li nla ma bé mal tigale litén li tjé. Jon u nog le, linyañ li yé matat ma ntômba, u nogog ki le, bo a manyuñ éé, u bénge mbus. Bôt ba kôba ba bé yi ki le litén li nla tjé ibale bo ndi man mee a nsal bé inyule mbén bisu Hilôlômbi i nkal le, u je bañ bijek, u nyo bañ maog ma loñ i ñane we tigale, u yila nkol i loñ i. Jon bôt ba kôba ba bé sal bijek gwap, ba nuñlag gwo ni nkoñ isi. Ba bé ôô bisélél gwap ndi ba nuñlag gwo ni nkoñ isi. Bôt ba kôba ba bé gwélél ki mbén i yôhne ibaa i Hilôlômbi i i nkal le: man mee a nuñul bañ biték gwé mut a tabé man mee. Bôt ba kôba ba tehe ki le ba nlama tééda libag jap li mee. Jon ba bé gwélél ki mbén i yôhne iaa i Hilôlômbi i i pot le: munlôm a haba bañ mbod muda yag muda a haba bañ mbod munlôm. Litén li mee li bi tehe le base i sôkbôk i nlama bé mal tigale litén li mee la tjé. Jon bôt ba kôba ba bé ôôp bé bisu bi mut. Ba bé bégés ligwé jap li mbog. Ba bé wo bé nyuu i pot hop wap i ligwéyag. Ba bé yi ti nu bisu lipém. Ba bé yan bé matén mape. Ba bé kônde nigil inyule yi i ngi kônde i nteg bé mal. Ba bé yônôs i yom ba mbôn. Ba bé yéñ le ba tééda libag jap li ngwélés ni bilem bi ngwélés. Ba bé yéñ le i homa ba nkit mam ma loñ yag bo ba yé ha. Bigond bi mee bi bé ke bé mabii matén mape.

Jon hikii man mee to hikii ngond mee a ôt mahoñol i tehe too litén lipe li nyéñ i tjé litén li mee tole maboñog ni mahoñol ma ngim bon ba mee ma nla tjé litén li mee. Inyule lép u ba kenek bañ nkoda, bo baep ba ba bé ? Minkongo bo he nyoo bé, he nyoo bé.

Yaônde, 14 kondoñ 2010

Nkam Pondi Pondi

http://antoinepondipondi.blogspot.com

LIHIELBA

LIHIELBA

Yom ndi yi yo ini le sôkbôk i yé ngim ngan i i nkal bés le Hilôlômbi a mboma man mee. Jon liada li yé ipôla Hilôlômbi ni man mee ni ipôla man mee ni bilôg bi isañ le ba niñ ikété nsañ ni gwéha. Hala wee hikii man mee a yéñ i yi nyemede ndi a bana ki libag li ngwélés. Jon man mee a nlama niñ le niñ yé i nlémél Hilôlômbi ndi a mboñog i bôt ba nlo nye bebee longe. Inyu hala nyen a ntjél béba, nkoda inyu yé ni inyu mut numpe. Liniñig lini li mboñ le matén ma nkoñ isi ma nyoñ ndémbél ni sôkbôk, hala wee banga Hilôlômbi. Biniigana bi Hilôlômbi bi nlona nsañ ni gwéha ipôla bôt ni ipôla maloñ. Jon lihielba li yé héñha libag libe i bôdôl boñ mam malam ma maliga ni ma telepsép. I yom ini yon base i sôkbôk i niiga bés ni le i tibil nkoñ isi.

Yaônde, 25 kondoñ 2010

Nkam Pondi Pondi

http://antoinepondipondi.blogspot.com

I I ÑÔBI BÉ

I I ÑÔBI BÉ

Bôt ba kôba kikii ba ntehe lelaa Hilôlômbi a bi tohol bo ni i bôt ba bé jôs bo gwét i Ngog Lituba, ndi ba yi le i yé toi i ntiig le banga Hilôlômbi i ñôbi bé. Inyule i mut binam a nyoñ bitek, hop wé i ñôbi nlélém ni i mbôô i nkon i tabé kikii mbôô i i ñôbi bé. Jon bôt ba kôba ba bi sébél ki Hilôlômbi le Kimaltjai inyule maliga mé ma yé nlélém tjai di tjai. Ingéda u nyi bipôdôl bi Hilôlômbi ndi u gwélag gwo, u ntehe le bipôdôl bini bi ñôbi bé. Hilôlômbi a ngwés le u niñ ikété nsañ ni gwéha. A ngwés le mahoñol moñ ma téénga bañ we, le u tibil nog banga Hilôlômbi. Hala a nhôla we le u mbat habé i mbadga ini le, inyu kii. Bipôdôl bi Hilôlômbi bi yé banga yigil, jon u waa bañ añ kaat i sôkbôk inyu i kônde yi banga Hilôlômbi inyu i boñ le u tam bañ yom i maaisoñ, u ke bañ maaisoñ njôñ, u nip bañ i ke bisu. Inyule ingéda wa wo le u nke i nkoñ bawoga, wa ada maséé ni gwéha a we nu u nyi banga Hilôlômbi.

Yaônde, 23 kondoñ 2010

Nkam Pondi Pondi

http://antoinepondipondi.blogspot.com